آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی دو روش مختلفی هستند که بر روی عروق خونی بدن انجام میشوند. اگرچه این دو روش به رفع انسداد و گرفتگی عروق خونی کمک میکنند از لحاظ عملکردی که دارند با یکدیگر متفاوت می‌باشند. آنژیوگرافی علت بروز مشکل را مشخص میکند و آنژیوپلاستی به ترمیم و درمان آن میپردازد. در این مقاله به تفصیل به بررسی آنژیو پلاستی و آنژیوگرافی می‌پردازیم و تفاوت‌ها، عوارضی که دارند و نحوه انجام آنها را توضیح می‌دهیم.
آنژیوگرافی چیست؟
آنژیوگرافی به فرایند بررسی عروق خونی به لحاظ انسداد در گردش خون گفته میشود. تصاویر و داده‌های به دست آمده از این روش آنژیوگرام می‌گویند. پزشک از آنژیوگرافی برای تشخیص تعداد درصد انسداد عروق و شریان‌های قلب استفاده میکند. آنژیوگرافی یکی از روشهایی است که پزشکان آن را کاتریزاسیون قلبی می‌نامند و برای اهداف درمان و تشخیص مورد استفاده قرار می‌گیرد. پس از آن که پزشک ماده حاجب را به درون عروق خونی تزریق کرد از اشعه ایکس برای مشاهده انسداد در مسیر گردش خون به سمت قلب استفاده می‌نماید. کاتر از طریق بازو یا مچ دست یا در مواقع لزوم از طریق شریان پا در نزدیک کشاله ران به درون بدن هدایت میشود. پزشک کاتر را از طریق شریان به نقاطی ارسال میکند که تصور میشود دچار مشکل و انسداد هستند. در برخی موارد ممکن است بیمار پس از درمان دچار سردرد خفیف شود اما این علایم به سرعت بهبود پیدا میکنند. در طول انجام این روش درمانی پزشک به این نتیجه می‌‌رسد که آیا برای ترمیم یا رفع انسداد عروق خونی به آنژیوپلاستی نیز نیاز دارید یا خیر.
پزشک چه موقع درخواست آنژیوگرافی میدهد؟
پزشک در موارد زیر درخواست انجام آنژیوگرافی را میدهد:
- در مواردی که آنژین یا درد قفسه سینه به علت کاهش خونرسانی به قلب ایجاد شده باشد.
- برای تشخیص تصلب شرایین یا تنگ شدن عروق که باعث سکته قلبی یا حمله قلبی شده است.
- برای طراحی روش‌های درمانی تهاجمی به منظور رفع گرفتگی عروق خونی
- برای تشخیص بیماری شریان محیطی که گردش خون به پاها محدود شده است.
- برای تشخیص انسداد و کاهش گردش خون به کلیه یا ریه‌ها
آنژیوگرافی در چه افرادی توصیه نمی‌شود؟
زنان باردار یا افرادی که سابقه آسم، بیماری کلیوی و دیابت دارند متقاضی مناسبی برای آنژیوگرافی محسوب نمی‌شوند.
آیا آنژیوگرافی خطر دارد؟
معمولاً آنژیوگرافی به عنوان یک روش درمانی ایمن و بدون درد در نظر گرفته میشود که طی مدت ۳۰ دقیقه تا ۲ ساعت انجام میشود. این روش با خطرات بسیار کمی همراه است اما بروز کبودی یا درد به مدت یک یا دو هفته پس از آنژیوگرافی طبیعی است و در برخی موارد ممکن است بیمار دچار عوارض جانبی نادر از قبیل آلرژی شدید به ماده حاجب، سرگیجه و تنگی نفس، سکته یا آسیب دیدگی کلیه ناشی از خونریزی داخلی شود. با این حال این عوارض جانبی به صورت موقت ایجاد میشوند و قابل درمان هستند.
مراقبت‌های پس از آنژیوگرافی شامل چه مواردی است؟
پس از اتمام آنژیوگرافی بیمار باید از انجام دادن حرکات سنگین خودداری کند. در اکثر موارد پزشک به بیمار توصیه میکند بنشیند یا دراز بکشد و پای خود را صاف نگه دارد. بانداژ باید حداقل به مدت ۲۴ ساعت روی زخم باقی بماند. بیمار می‌تواند رژیم غذایی معمولی خود را داشته باشد. پزشک به بیمار توصیه میکند مقدار بسیار زیادی آب بنوشد تا ماده حاجب از بدن او خارج شود. بیمار باید در ۲۴ ساعت اول از برداشتن اجسام سنگین، خم شدن، بالا و پایین رفتن از پله‌ها، حمام رفتن، رانندگی کردن و هر کار سنگین دیگر خودداری کند. بیمار باید از سیگار کشیدن اجتناب کند. در صورتی که بیمار از داروی خاصی استفاده میکند باید در خصوص ادامه مصرف آن پس از آنژیوگرافی با پزشک خود صحبت کند.
آنژیوپلاستی چیست؟
در صورت بروز هرگونه انسداد در شریان، پزشک انجام جراحی آنژیوپلاستی را به منظور جلوگیری از نیاز به انجام عمل جراحی توصیه میکند. در این روش پزشک کاتتر یا یک لوله کوچک را وارد شریان مسدود شده می‌نماید. سپس بالن مخصوصی که روی کاتتر قرار گرفته است با استفاده از فشار آب که فشار آن بیشتر از فشار خون است، پر میکند تا به این ترتیب گرفتگی رگ برطرف شده و خون بتواند به راحتی گردش کند. سپس بالن خالی میشود و پزشک آن را خارج میکند. این روش معمولاً تحت عنوان آنژیوپلاستی با بالون شناخته میشود.
ممکن است پزشک یا متخصص رادیولوژی چندین مرتبه این مراحل را تکرار کند تا گرفتگی شریان برطرف شود. در صورتی که گرفتگی شریان برطرف نگردد پزشک از استنت استفاده میکنند و آن را درون شریان قرار میدهد تا دیواره آن را باز نگه دارد و گردش خون بهبود پیدا کند. این استنت‌ها از قطعات فلزی ساخته شده اند که گاهی اوقات دارای روکش دارویی هستند تا شریان را باز نگه دارند. اگر شما دچار گرفتگی چندگانه عروق شده‌اید یا با مشکلات خاصی از قبیل دیابت مواجه شده اید پزشک توصیه میکند تحت جراحی بای‌پس عروق کرونری قرار بگیرید که در این روش پزشک از رگ نواحی خاصی از بدن برای پیوند استفاده میکند تا گردش خون در آن ناحیه به خوبی انجام گردد.
آیا آنژیوپلاستی خطر دارد؟
آنژیوپلاستی همانند آنژیوگرافی یک روش ایمن در نظر گرفته میشود که با عوارض جانبی بسیار کمی همراه است اما احتمال آسیب دیدگی عروق خونی وجود دارد. سایر عوارض احتمالی آنژیوپلاستی به شرح زیر می‌باشند:
- تنگی شدید مجرا که علی رغم تلاش فراوان برای باز کردن بالن امکان ادامه درمان وجود ندارد.
- تنگ شدگی مجدد شریان در صورت عدم استفاده از استنت
- افزایش ریسک خونریزی در مقایسه با آنژیوگرافی
- ریسک شکست جراحی و نیاز به عمل فوری و اورژانسی
احتمال بروز عوارض جانبی نادر در آنژیوپلاستی نیز وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از خطر حمله قلبی، آسیب دیدگی عروق کرونری، مشکلات کلیوی، سکته یا نامنظم بودن ضربان قلب به که احتمال نیاز به پیس میکر افزایش میدهد.
مراقبت‌های پس از آنژیوپلاستی شامل چه مواردی است؟
پس از جراحی موفقیت آمیز آنژیوپلاستی معمولاً شما طی مدت یک هفته بهبود پیدا می‌کنید و می‌توانید به منزل برگردید. پزشک به شما داروهای رقیق کننده خون را میدهد و توصیه میکند مقدار بسیار زیادی آب بنوشید تا ماده حاجب از بدنتان خارج شود.
باید تا ۵ روز پس از جراحی از برداشتن اجسام سنگین، انجام دادن حرکات کششی، دویدن، پیاده روی و دوچرخه سواری و کشیدن اجسام خودداری کنید. در صورتی که قصد راه رفتن را دارید باید از فشار آوردن به بدن خود اجتناب کنید تا ناحیه مورد نظر دچار درد، تورم و کبودی نشود. معمولاً یک روز پس از جراحی می‌توانید رانندگی کنید.
باید بانداژ تا ۳ روز روی بدن شما باقی بماند و از دستکاری کردن آن خودداری نمایید. در ناحیه تحت درمان از هیچ نوع بخیه ای استفاده نمی‌شود به همین دلیل باید در چند روز اول مراقب باشید و در صورت مشاهده هرگونه تغییرات غیر عادی به پزشک اطلاع دهید. بروز کبودی در اطراف این ناحیه طبیعی است و چند روز پس از درمان خود را نشان میدهد. در صورتی که در محل درمان دچار خونریزی و تورم شده اید آن را فشار دهید و خود را به مرکز اورژانس برسانید. تا زمانی که محل مورد نظر بهبود پیدا نکرده است از رفتن به استخر و وان حمام خودداری کنید.
سوالات متداول
فاکتورهای خطر در بروز بیماری عروق کرونری چیست؟
عوامل زیر احتمال ابتلا به بیماری عروق کرونری را افزایش می‌دهند:
- سابقه خانوادگی بیماری قلبی
- چاقی
- رژیم غذایی سرشار از چربی‌های اشباع شده
- کلسترول بالا
- نداشتن فعالیت جسمانی
- دیابت کنترل نشده
- سیگار کشیدن
- فشار خون بالا
آیا آنژیوپلاستی فقط برای قلب انجام میشود؟
میتوان از آنژیوپلاستی برای رفع انسداد عروق مختلف بدن استفاده کرد. در صورتی که آنژیوپلاستی برای عروق کرونری مورد استفاده قرار بگیرد به آن آنژیوپلاستی کرونری گفته میشود. انجام جراحی رفع انسداد در سایر عروق بدن تحت عنوان شریان کاروتید شناخته میشود.
آیا در آنژیوگرافی بیمار بیهوش میشود؟
برای انجام آنژیوگرافی شما روی تخت مخصوص دراز میکشید و بیدار هستید اما به شما آرامبخش داده میشود. سپس پزشک از داروی بی حسی موضعی برای بی حس کردن قسمت فوقانی ران یا بازو یا مچ شما استفاده میکند. استفاده از سرنگ برای بی حسی موضعی احتمالا اولین دردی است که در طول درمان با آن مواجه میشوید.
آیا آنژیوگرافی در افراد مسن خطر دارد؟
آنژیوگرافی به عنوان یک روش کاملا ایمن در نظر گرفته میشود اما ریسک بروز عوارض جانبی حاصل از آن در افراد مسن بالاتر است به همین دلیل پزشک قبل از انجام آنژیوگرافی به ارزیابی همه موارد میپردازد.
