اصطلاح “اختلال چربی” طیف وسیعی از مشکلات را در بر می‌گیرد که می‌تواند باعث ایجاد سطح غیرطبیعی لیپیدها یا چربی‌ها در خون شود. این چربی‌ها شامل لیپوپروتئین‌های کم چگال (LDL) هستند که به آن‌ها کلسترول بد نیز می‌گویند و اسیدهای چرب به نام تری گلیسیرید. لیپوپروتئین‌های با چگالی بالا (HDL)، معروف به کلسترول خوب در خون نیز وجود دارد.
در این مقاله علائم اختلالات چربی، علل آن‌ها و روش‌های درمانی موجود از جمله تغییر در سبک زندگی برای جلوگیری یا کاهش کلسترول بالا در افراد بررسی می‌شود.
اختلال چربی چیست؟
اختلال چربی به طور معمول سطح LDLها، تری گلیسیریدها یا هر دو را افزایش می‌دهد. HDLها به کلسترول خوب شناخته می‌شوند زیرا به انتقال کلسترول بد به خارج از بدن کمک می‌کنند.
تجمع LDLها و تری گلیسیریدها باعث تجمع مواد چربی در بافت‌های بدن، از جمله در رگ‌ها می‌شود. این می‌تواند عواقب جدی برای سلامت قلب و عروق داشته باشد و خطر ابتلا به مشکلاتی مانند بیماری‌های قلبی را افزایش دهد. متخصصان به مردم توصیه می‌کنند که برای از بین بردن کلسترول بد خون، مصرف غذاهای چرب را کاهش دهند و سطح HDL خود را افزایش دهند.
علائم چربی خون
ذکر این نکته مهم است که، در بیشتر اوقات، فرد تا زمانی که دچار یک مشکل قابل توجه مانند سکته مغزی یا حمله قلبی نشود، هیچ علامتی ناشی از اختلال چربی نخواهد داشت.
با این حال، علائم زیر گاهی اوقات در برخی از افراد با سطح چربی بسیار بالا مشاهده شده است:
- برجستگی‌های زرد، چربی یا چروک‌های زرد روی پوست که در اثر تجمع رسوبات چربی در اطراف تاندون‌ها و مفاصل ایجاد می‌شود (گزانتوما)
- هلال‌های سفید در اطراف قرنیه چشم (arcus senilis)، که گاهی اوقات در افراد جوان با کلسترول بالا رخ می‌دهد
- توده‌های زرد و برجسته در گوشه داخلی چشم‌ها (گزانتالاسما)
علت بالا بودن چربی خون
مجموعه‌ای از عوامل می‌توانند باعث اختلالات چربی شوند، از جمله ژنتیک، سبک زندگی و سایر بیماری‌های زمینه‌ای.
عوامل ژنتیکی
بسیاری از اختلالات چربی ارثی هستند. به عنوان مثال هایپرکلسترولمیای خانوادگی (FH) زمانی است که کلسترول بالا در یک خانواده ارثی میباشد. دانستن سابقه خانوادگی کلسترول و بیماری‌های قلبی می‌تواند به افراد کمک کند تا برای انجام آزمایش خون اقدام کنند و وجود کلسترول بالا را بررسی کنند.
عوامل مربوط به رژیم غذایی و سبک زندگی
غذاهایی که سرشار از چربی‌های اشباع هستند نیز می‌توانند باعث کلسترول خون بالا و میزان بالای تری گلیسیرید شوند. غذاهایی که حاوی چربی‌های اشباع هستند عبارتند از:
- محصولات لبنی مانند پنیر، خامه و کره
- غذاهای شیرین، مانند کیک، کلوچه و بستنی
- گوشت‌های چرب یا فرآوری شده، مانند سوسیس، کالباس، و سالامی
- غذاهای حاوی روغن نارگیل، روغن پالم، یا چربی خوک
غذاهایی که حاوی چربی‌های ترانس هستند بسیار خطرناک هستند، زیرا باعث افزایش کلسترول بد خون و کاهش کلسترول خوب می‌شوند. غذاهایی که حاوی چربی‌های ترانس هستند عبارتند از:
- محصولاتی مانند کلوچه، پای و شیرینی‌ها
- غذاهای سرخ شده و چرب، مانند مرغ سوخاری، سیب زمینی سرخ کرده و دونات
- مارگارین‌های خاص و روغن‌های گیاهی
- کرم قهوه غیر لبنی
سایر عوامل رژیم غذایی و سبک زندگی که می‌توانند کلسترول را افزایش دهند عبارتند از:
- سیگار کشیدن یا قرار گرفتن در معرض دود تنباکو
- بی تحرکی جسمی
- داشتن اضافه وزن یا چاقی
- مصرف برخی از داروها مانند داروهای ادرار آور
مشکلات پزشکی
بیماری‌های زمینه‌ای ممکن است سطح کلسترول را افزایش دهد، از جمله:
- دیابت
- کم کاری تیروئید
- بیماری کلیوی
- بیماری کبد
عوارض
کلسترول بالا می‌تواند باعث تجمع خطرناک کلسترول و رسوبات دیگر در دیواره عروق شود (تصلب شرایین). این رسوبات (پلاک‌ها) می‌توانند جریان خون را در رگ‌های شما کاهش دهند، که می‌تواند عوارضی ایجاد کند، از جمله:
- درد قفسه سینه. اگر رگ‌هایی که خون قلب شما را تأمین می‌کنند (عروق کرونر) دچار گرفتگی شوند، ممکن است درد قفسه سینه (آنژین) و سایر علائم بیماری عروق کرونر را داشته باشید.
- حمله قلبی. در صورت پارگی پلاک‌ها، لخته خون در محل پارگی پلاک ایجاد می‌شود – جریان خون را مسدود کرده یا آزادانه حرکت می‌کند و شریان را در پایین دست مسدود می‌کند. اگر جریان خون به بخشی از قلب شما متوقف شود، دچار حمله قلبی خواهید شد.
- سکته مغزی. مشابه حمله قلبی، سکته مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که لخته خون مانع جریان خون در بخشی از مغز شما شود.
تشخیص اختلال چربی
از پزشک خود بپرسید که آیا باید آزمایش کلسترول بدهید. کودکان و جوانانی که فاقد هرگونه عوامل خطر برای ابتلا به بیماری قلبی هستند معمولاً یکبار در سنین 9 تا 11 سالگی و مجدداً در سنین 17 تا 19 سالگی آزمایش می‌شوند. آزمایش مجدد برای بزرگسالان بدون هیچ گونه خطر ابتلا به بیماری قلبی، معمولاً هر پنج سال یک بار انجام می‌شود.
اگر نتایج آزمایش شما در محدوده مطلوبی نباشد، ممکن است پزشک آزمایشات پی در پی را توصیه کند. اگر سابقه خانوادگی کلسترول بالا، بیماری قلبی یا سایر عوامل خطر مانند سیگار کشیدن، دیابت یا فشار خون بالا دارید، ممکن است پزشک شما آزمایش‌های مکرر دیگری را نیز پیشنهاد کند.
پزشک می‌تواند آزمایش خونی به نام پروفایل لیپید یا پانل لیپید را برای تشخیص ابتلا به اختلال چربی درخواست دهد. این آزمایش موارد سطح کلسترول کل، LDLها، HDLها و تری گلیسیریدها را اندازه‌گیری می‌کند.
اگر نتایج آزمایش نشان دهنده افزایش سطح کلسترول باشد، پزشک ممکن است آزمایشات دیگری را برای رد مشکلات اساسی دیگر توصیه کند، مانند آزمایشات تیروئید یا کبد.
گاهی اوقات، اگر پزشک مشکوک شود بیمار به درمان به صورت فشرده احتیاج دارد، ممکن است آزمایش پیشرفته لیپید را تجویز کند. این تست غلظت لیپوپروتئین‌ها را در خون بررسی می‌کند و به پیش بینی دقیق بیماری‌های قلبی عروقی کمک می‌کند.
درمان چربی خون
درمان اختلال چربی ممکن است به سطح کلسترول، سن و بیماری‌های زمینه‌ای بستگی داشته باشد.
داروها
برای کنترل سطح کلسترول ممکن است دارو نیز لازم باشد، بنابراین بسیاری از متخصصان ممکن است ترکیبی از داروها و تغییر سبک زندگی را توصیه کنند. داروها برای مدیریت کلسترول ممکن است شامل موارد زیر باشند:
استاتین
استاتین‌ها گروهی از داروها هستند که از تولید کلسترول LDL در کبد جلوگیری می‌کنند. این دارو به صورت قرص‌هایی تهیه می‌شود که هر روز یک بار به صورت خوراکی مصرف می‌شود. ممکن است لازم باشد افراد در ساعات مشخصی از روز استاتین مصرف کنند.
استاتین‌هایی که معمولاً تجویز می‌شوند شامل فلوواستاتین (لسکول)، آتورواستاتین (لیپیتور) و پرواواستاتین (پراواچول) هستند. ممکن است پزشک در طول درمان نیاز به تنظیم سطح دارو داشته باشد.
مهارکننده‌های کلسترول
مهارکننده‌های جذب کلسترول با محدود کردن توانایی بدن در جذب کلسترول، کلسترول را پایین می‌آورند. پزشک ممکن است این داروها را به تنهایی یا همراه با استاتین تجویز کند. ازتیمیبل (ازترول) یک داروی رایج در این دسته است.
مواد گیرنده اسید صفراوی
این داروها با به دام انداختن و اتصال به اسیدهای صفراوی، که حاوی کلسترول هستند، برای کاهش کلسترول وارد عمل می‌شوند. این داروها از جذب کلسترول توسط بدن جلوگیری می‌کنند.
مواد گیرنده اسید صفراوی ممکن است به صورت پودر یا قرص موجود باشد. بعضی از بیماران هنگام مصرف این داروها مشکلات گوارشی مانند یبوست را گزارش می‌کنند.
فیبرات تراپی
پزشکان ممکن است فیبرات را به همراه استاتین و مهارکننده‌های کلسترول تجویز کنند. فیبرات برای کاهش تری گلیسیرید و افزایش سطح کلسترول خوب در خون کار می‌کند.
اصلاح شیوه زندگی برای اختلالات چربی
اگر سطح چربی متوسط یا نسبتا بالایی دارید، ممکن است پزشک قبل از در نظر گرفتن داروها، توصیه کند سبک زندگی خود را برای چند ماه اصلاح کنید. گاهی اوقات، تغییر سبک زندگی به تنهایی برای بهبود سطح کلسترول و تری گلیسیرید کافی است. در سایر مواقع، پزشک ممکن است علاوه بر درمان پزشکی، اصلاح سبک زندگی را نیز توصیه کند. متخصصان رویکردهای زیر را برای بهبود سطح چربی توصیه می‌کنند:
غذای سالم بخورید
مصرف رژیم غذایی حاوی چربی‌های اشباع و ترانس کم برای کاهش سطح کلسترول و تری گلیسیرید نکته کلیدی است. چربی‌های اشباع در گوشت، کره، پنیر و محصولات لبنی کامل یافت می‌شود. چربی‌های ترانس اغلب مواد تشکیل دهنده محصولات نانی و شیرینی‌جات، کراکر و چیپس هستند. در حال حاضر بسیاری از کالاهای بسته بندی شده محتوای چربی ترانس را ذکر می‌کنند، و این امر نظارت بر میزان مصرف را آسان می‌کند.
کاهش کربوهیدرات‌ها – به ویژه محصولاتی که حاوی آرد سفید هستند، مانند ماکارونی و برنج سفید – نیز می‌تواند به کاهش سطح تری گلیسیرید و کلسترول بد کمک کند. پرهیز از نوشیدنی‌های شیرین، مانند آب میوه و نوشابه، نیز می‌تواند مفید باشد.
رعایت یک رژیم غذایی مدیترانه‌ای – که بر مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه، غلات کامل، و چربی‌های سالم روغن زیتون، مغزها و ماهی تأکید دارد – می‌تواند به بهبود سطح چربی و کاهش خطر قلبی عروقی کمک کند.
به طور منظم ورزش کنید
فعالیت بدنی باعث تحریک عضلات می‌شود، که منجر به تجزیه تری گلیسیرید می‌شود تا بدن شما بتواند از آن‌ها به عنوان انرژی به جای ذخیره چربی استفاده کند. همچنین می‌تواند سطح کلسترول خوب “HDL” را افزایش دهد. ورزش منظم همچنین به کاهش وزن کمک می‌کند، که می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را کاهش دهد.
پزشک می‌تواند به شما کمک کند تا روش‌های ساده‌ای را برای گنجاندن ورزش بیشتر در برنامه روزانه خود پیدا کنید، مانند دویدن و پیاده روی یا استفاده از پله به جای آسانسور. همچنین می‌توانید در یک باشگاه ورزشی عضو شوید یا در کلاس‌های یوگا شرکت کنید.
وزن سالم داشته باشید
چربی اضافی دور کمر شما هورمون‌ها و پروتئین‌هایی را آزاد می‌کند که LDL یا کلسترول “بد”، فشار خون و خطر دیابت را افزایش می‌دهند. کاهش وزن – حتی فقط چند پوند – می‌تواند به کاهش سطح کلسترول LDL و تری گلیسیرید کمک کند. وقتی کمتر غذا می‌خورید، چربی و کلسترول کمتری از غذاها جذب می‌کنید و ذخایر چربی بدن را کاهش می‌دهید.
متخصصان و کارشناسان تغذیه مجرب ما می‌توانند یک برنامه کاهش وزن متناسب با نیازهای شما ارائه کنند.
اسیدهای چرب امگا 3 مصرف کنید
مصرف اسیدهای چرب امگا 3، یک نوع خاص از اسیدهای چرب اشباع نشده چندگانه، ممکن است باعث کاهش تری گلیسیرید شود. این مواد در ماهی‌های چرب مانند ماهی آزاد یافت می‌شوند.
دانشمندان توصیه می‌کنند هفته‌ای دو وعده ماهی چرب بخورید تا یک رژیم غذایی سالم برای قلب داشته باشید. برای برخی افراد، پزشکان ممکن است مکمل‌های روغن ماهی را برای کمک به کاهش تری گلیسیرید توصیه کنند. قبل از شروع مصرف هرگونه مکمل با پزشک صحبت کنید.
مطالعات تحقیقاتی در حال بررسی این است که آیا ترکیبی از اسیدهای چرب امگا 3 و داروهای کاهنده کلسترول به نام استاتین می‌توانند بروز حوادث قلبی عروقی را کاهش دهند یا خیر.
چگونه می‌توانم از ابتلا به کلسترول بالا و تری گلیسیرید جلوگیری کنم؟
دانشمندان توصیه می‌کنند که نباید بیش از 6 درصد از میزان کالری روزانه شما از چربی اشباع شده تأمین شود. آن‌ها همچنین توصیه می‌کنند تا حد امکان از مصرف چربی‌های ترانس خودداری کنید. خوردن مقدار زیادی غلات، میوه‌ها و سبزیجات نیز می‌تواند باعث کاهش کلسترول بالا شود.
روش‌های دیگری که می‌تواند به شما در حفظ سطح کلسترول و تری گلیسیرید سالم کمک کند عبارتند از:
- خوردن مرغ بدون پوست و بدون چربی قابل توجه
- خوردن گوشت‌های بدون چربی، به میزان متوسط
- خوردن لبنیات کم چرب یا فاقد چربی
- مصرف چربی‌های مونو و پلی اشباع نشده به جای چربی‌های اشباع شده و چربی‌های ترانس
- حداقل 30 دقیقه در روز و 4 روز در هفته ورزش کنید
- از مصرف فست فود، غذای ناسالم و گوشت‌های فرآوری شده خودداری کنید
- مصرف غذاهای کبابی و رست شده به جای غذاهای سرخ شده
