آپنه خواب یک مشکل بسیار جدی است که باعث میشود تنفس فرد در حین خواب چندین بار قطع شده و دوباره شروع شود. اگر با صدای بلند خر و پف می‌کنید و یا بعد از خوابیدن یک شب کامل احساس خستگی می‌کنید، احتمالاً دچار آپنه خواب یا وقفه تنفسی هستید.
انواع اصلی آپنه خواب عبارتند از:
- آپنه انسدادی، نوع متداول وقفه تنفسی است که هنگام شل شدن عضلات گلو اتفاق می‌افتد.
- آپنه خواب مرکزی، زمانی رخ می‌دهد که مغز، سیگنال‌های مناسبی را به عضلات کنترل کننده تنفس ارسال نمی‌کند.
- سندرم پیچیده آپنه خواب، که تحت عنوان آپنه خواب مرکزی ناشی از مصرف دارو نیز شناخته میشود هنگامی رخ می‌دهد که فرد به طور همزمان دچار آپنه خواب انسدادی و آپنه خواب مرکزی باشد.
اگر فکر می‌کنید دچار آپنه خواب هستید، به پزشک خود مراجعه کنید. درمان این اختلال میتواند علائم شما را کاهش دهد و از بروز مشکلات قلبی و سایر عوارض جلوگیری کند.
علائم
علائم و نشانه‌های آپنه خواب انسدادی و مرکزی با یکدیگر تداخل دارند و این موضوع گاهی اوقات تعیین نوع آپنه خواب را دشوار می‌سازد. علائم و نشانه‌های رایج آپنه خواب انسدادی و مرکزی شامل موارد زیر هستند:
- خروپف بلند
- توقف تنفس هنگام خواب که توسط شخص دیگری از این مشکل باخبر می‌شوید.
- نفس نفس زدن هنگام خواب
- خشکی دهان هنگام بیدار شدن
- سردرد صبحگاهی
- مشکل در خوابیدن (بی‌خوابی)
- خوابآلودگی بیش از حد در طول روز (پرخوابی)
- مشکل تمرکز حین بیداری
- تحریک‌پذیری
زمان مراجعه به پزشک
خروپف بلند میتواند نشان دهنده مشکلی جدی باشد اما همه کسانی که دچار وقفه تنفسی هستند خروپف نمی‌کنند. در صورت مشاهده علائم و نشانه‌های آپنه خواب به پزشک مراجعه نمایید. در مورد هرگونه مشکل خواب که شما را خسته، خواب‌آلوده و تحریک‌پذیر می‌کند با پزشک خود مشورت کنید.
علل
آپنه خواب انسدادی
آپنه خواب انسدادی زمانی اتفاق می‌افتد که عضلات پشت گلوی شما شل شوند. این عضلات از کام نرم، قطعه‌ای مثلثی از بافت آویزان کام نرم (زبان کوچک)، لوزه‌ها، دیواره‌های جانبی گلو و زبان حمایت می‌کنند.
در زمان شل شدن عضلات هنگام تنفس راه هوایی شما باریک یا بسته میشود. شما نمی‌توانید هوای کافی دریافت کنید و در نتیجه سطح اکسیژن خون کاهش می‌یابد. مغز ناتوانی در نفس کشیدن را حس کرده و شما را برای مدت کوتاهی از خواب بیدار می‌کند تا بتوانید راه هوایی خود را دوباره باز کنید. این بیداری معمولاً آنقدر مختصر است که شما آن را به خاطر نمی‌آورید.
ممکن است خرخر کنید، احساس خفقان به شما دست دهد یا نفس نفس بزنید. این الگو میتواند در هر ساعت از کل شب 5 تا 30 بار یا بیشتر تکرار شود. چنین روندی توانایی برای رسیدن به مراحل عمیق و آرام خواب را مختل می‌کند.
آپنه خواب مرکزی
آپنه خواب مرکزی کمتر شایع است. این نوع آپنه هنگامی رخ می‌دهد که مغز نتواند سیگنال‌هایی را به عضلات تنفسی منتقل کند. این بدان معنی است که هیچ تلاشی جهت نفس کشیدن برای مدتی کوتاه انجام نمی‌شود. ممکن است با تنگی نفس از خواب بیدار شوید و یا به خواب رفتن مجدد یا خوابیدن برای شما دشوار باشد.
عوامل خطر
وقفه تنفسی میتواند هر کسی حتی کودکان را تحت تأثیر قرار دهد. اما برخی عوامل خطر بروز این مشکل را افزایش می‌دهند.
آپنه خواب انسدادی
عواملی که خطر بروز این نوع آپنه خواب را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- اضافه وزن. چاقی خطر آپنه خواب را به میزان زیادی افزایش می‌دهد. رسوبات چربی در اطراف راه هوایی فوقانی می‌توانند تنفس را مسدود کنند.
- اندازه دور گردن. افرادی که دور گردن ضخیم‌تری دارند ممکن است مجاری تنفسی باریک‌تری داشته باشند.
- راه هوایی باریک. ممکن است راه هوایی باریک را به ارث برده باشید. همچنین لوزه‌ها یا آدنوئیدها خصوصاً در کودکان می‌توانند مجرای تنفسی را بزرگ و مسدود کنند.
- جنسیت. مردان دو تا سه برابر بیشتر از زنان دچار وقفه تنفسی می‌شوند. با این حال در خانم‌ها در صورت داشتن اضافه وزن خطر بروز آپنه افزایش می‌یابد. همچنین به نظر می‌رسد خطر بروز آپنه در خانم‌ها پس از یائسگی نیز افزایش می‌یابد.
- افزایش سن. آپنه خواب در بزرگسالان مسن به طور قابل توجهی بیشتر اتفاق می افتد.
- سابقه خانوادگی. سابقه ابتلای اعضای خانواده به وقفه تنفسی ممکن است خطر بروز این مشکل را در شما نیز افزایش دهد.
- استفاده از الکل، آرام‌بخش‌ها یا داروهای مسکن. این مواد باعث شل شدن عضلات گلو می‌شوند که میتواند آپنه انسدادی خواب را بدتر کند.
- سیگار کشیدن. افراد سیگاری سه برابر بیشتر از افرادی که هرگز سیگار نکشیده‌اند دچار آپنه انسدادی خواب می‌شوند. سیگار کشیدن میتواند میزان التهاب و احتباس مایعات در مجاری هوایی فوقانی را افزایش دهد.
- احتقان بینی. اگر در تنفس از طریق بینی خود مشکل دارید – چه از نظر آناتومی و چه از نظر آلرژی – به احتمال زیاد دچار آپنه خواب انسدادی خواهید شد.
- بیماری‌های پزشکی. نارسایی احتقانی قلب، فشار خون بالا، دیابت نوع 2 و بیماری پارکینسون از جمله مواردی هستند که ممکن است خطر بروز آپنه انسدادی خواب را افزایش دهند. سندرم تخمدان پلی کیستیک، اختلالات هورمونی، سابقه سکته قبلی و بیماری‌های مزمن ریوی مانند آسم نیز می‌توانند خطر بروز را افزایش دهد.
آپنه خواب مرکزی
عوامل خطر آپنه خواب مرکزی عبارتند از:
- افزایش سن. افراد میانسال و مسن بیشتر در معرض بروز آپنه خواب مرکزی هستند.
- جنسیت. احتمال وقوع آپنه خواب مرکزی در مردان بیشتر از زنان است.
- اختلالات قلبی. ابتلا به نارسایی احتقانی قلب خطر بروز این نوع وقفه تنفسی را افزایش می‌دهد.
- استفاده از داروهای ضد درد. داروهای اپیوئیدی به ویژه داروهای طولانی اثر مانند متادون خطر بروز آپنه خواب مرکزی را افزایش می‌دهند.
- سکته. سکته خطر بروز آپنه خواب مرکزی یا آپنه خواب مرکزی ناشی از مصرف دارو را افزایش می‌دهد.
عوارض
وقفه تنفسی یک بیماری جدی است. عوارض آن می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- خستگی در طول روز. بیداری‌های مکرر مرتبط با آپنه، خوابی طبیعی و نیروبخش را غیرممکن می‌کند. احتمال خوابآلودگی شدید در طول روز، خستگی و تحریک‌پذیری نیز در این حالت افزایش می‌یابد.
ممکن است در تمرکز مشکل داشته باشید و هنگام کار، تماشای تلویزیون یا حتی رانندگی به خواب بروید. افراد مبتلا به وقفه تنفسی در معرض خطر تصادفات با وسایل نقلیه موتوری و حوادث محل کار قرار دارند.
همچنین ممکن است احساس زودرنجی، بدخلقی یا افسردگی داشته باشید. کودکان و نوجوانان مبتلا به آپنه خواب ممکن است در مدرسه عملکرد ضعیفی از خود نشان دهند یا دچار مشکلات رفتاری باشند.
- فشار خون بالا یا مشکلات قلبی. افت ناگهانی سطح اکسیژن خون حین وقفه تنفسی، فشار خون را افزایش می‌دهد و به سیستم قلبی عروقی آسیب می‌رساند. آپنه انسدادی خواب خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می‌دهد.
آپنه انسدادی خواب همچنین ممکن است خطر حمله قلبی مکرر، سکته و ضربان‌های غیر طبیعی قلب مانند فیبریلاسیون دهلیزی را افزایش دهد. اگر به بیماری قلبی مبتلا هستید دوره‌های متعدد اکسیژنِ کم در خون (هیپوکسی یا هیپوکسمی) میتواند منجر به مرگ ناگهانی در اثر ضربان نامنظم قلب شود.
- دیابت نوع 2. آپنه خواب خطر ابتلا به مقاومت انسولینی و دیابت نوع 2 را افزایش می‌دهد.
- سندرم متابولیک. این اختلال شامل فشار خون بالا، سطح غیر طبیعی کلسترول، قند خون بالا و افزایش سایز دور کمر است. سندرم متابولیک احتمال بروز بیماری‌های قلبی را نیز افزایش می‌دهد.
- عوارض ناشی از داروها و جراحی. آپنه انسدادی خواب ممکن است در اثر مصرف برخی داروها و همچنین بیهوشی عمومی رخ دهد. افراد مبتلا به آپنه خواب ممکن است بعد از عمل‌های بزرگ جراحی دچار عوارض شوند زیرا به خصوص زمانی که بیهوش شده‌اند و در حالت خوابیده به پشت قرار دارند مستعد مشکلات تنفسی هستند.
قبل از جراحی مشکل وقفه تنفسی خود را با پزشک در میان بگذارید و در مورد نحوه درمان آن مشورت کنید.
- مشکلات کبدی. افرادی که دچار آپنه خواب هستند به احتمال زیاد نتایج آزمایشات عملکرد کبد آن‌ها غیرطبیعی است. همچنین کبد آن‌ها علائم جراحت (بیماری کبد چرب غیرالکلی) را نشان خواهد داد.
- ایجاد مزاحمت برای شریک زندگی. خروپف بلند میتواند برای هر فردی در کنار شما آزاردهنده باشد. ممکن است شریک زندگی شما مجبور به خوابیدن در اتاق دیگر یا طبقه دیگری از خانه شود.
سؤالات متداول
1. علائم هشدار دهنده آپنه خواب چیست؟
- خروپف: معمولاً شریک زندگی شما متوجه خروپف بین وقفه تنفسی میشود.
- اختناق یا نفس نفس زدن در هنگام خواب: خروپف همراه با اختناق، نفس نفس زدن یا مکث‌های تنفسی بی صدا حین خواب شاخصی مشخص از آپنه خواب است.
2. آیا وقفه تنفسی موجب مرگ میشود؟
تخمین زده میشود حدود 20 تا 30 درصد بزرگسالان دچار آپنه انسدادی خواب هستند. این مشکل باعث بسته شدن راه هوایی فرد برای چندین بار در ساعت میشود. آپنه خواب باعث خوابآلودگی در طول روز میشود و میتواند منجر به مرگ افراد مبتلا گردد.
3. آپنه خواب را چگونه می‌توان برطرف کرد؟
در موارد خفیف‌تر آپنه انسدادی خواب، پزشک ممکن است تغییر سبک زندگی را توصیه کند:
- اگر اضافه وزن دارید وزن خود را کاهش دهید.
- به طور منظم ورزش کنید.
- مصرف نوشیدنی‌های الکلی را کاهش دهید و چندین ساعت قبل از خواب نیز الکل ننوشید.
- اعتیاد به سیگار را ترک کنید.
- از داروهای ضد احتقان بینی یا آلرژی استفاده کنید.
- به پشت نخوابید.
