استنت قلب چیست، چگونه انجام میشود و پس از آن چه باید کرد؟

استنت قلبی یک دستگاه بسیار کوچک به  شکل لوله است که برای درمان بیماری‌های عروق کرونری استفاده می‌شود.  طی روشی به نام مداخله کرونری که از راه پوست انجام می‌شود، استنت وارد یک شریان کرونری می‌شود که مسدود شده است و راه آن را باز می‌کند و باز نگه می‌دارد. باز نگه داشتن عروق کرونری موجب می‌شود خون مجددا به ماهیچه‌های قلب برسد و اکسیژن رسانی کافی به این ماهیچه‌ها انجام شود. بنابراین قلب می تواند مجددا عملکرد موثری داشته و خون را به تمام بدن پمپاژ کند. اغلب استنت‌ها از جنس فلز هستند و کاربرد دائمی دارند اما امروزه برخی از استنتهای خاص طراحی شده‌اند که پس از این که وظیفه خود را با باز کردن رگ انجام دادند، به تدریج حل شده و از بین می‌روند. برخی از استنت‌های مدرن روی سطح خود پوشش دارویی خاصی دارند که بهبود نتایج استنت گذاری و پیشگیری از مسدود شدن دوباره‌ی شریان کمک می‌کند و بنابراین، نتایج بالینی بلندمدت‌تر و موثر‌تری را به دنبال دارد.

چرا نیاز به استنت هست؟

با بالا رفتن سن، احتمال تشکیل پلاک (ترکیبی از رسوبات چربی و کلسیم و بافت فیبروزی)  در عروق قلبی بالا می‌رود.   این اتفاق زمانی می‌افتد که دیواره داخلی رگ به تدریج آسیب می‌بیند و در این محل پلاک تشکیل شده و می‌تواند موجب اختلال در جریان خون شود. به این وضعیت، بیماری عروق کرونری گفته می‌شود؛ بیماری که میزان شیوع آن در ایران و جهان روز به روز در حال افزایش است. این بیماری می‌تواند موجب درد در قفسه سینه، تنگی نفس و حتی سکته قلبی شود. سکته قلبی زمانی رخ می‌دهد که خون‌رسانی به عضلات قلب انجام نمی شود و این عضلات از کار می‌افتند.
در صورتی که بیماری عروق کرونری تشخیص داده شود، معمولا طی یک عمل غیر تهاجمی به نام آنژیوپلاستی که توسط متخصص قلب انجام می‌شود، استنت در محل انسداد قرار داده می‌شود تا جریان خون مجددا به حال عادی بازگردد و بیمار بهبودی پیدا کند. بنابراین، مبالغه نیست اگر بگوییم استنت‌گذاری عملی است که جان بسیاری را نجات می‌دهد.

آیا آنژیوپلاستی با استنت‌گذاری یکیاست؟

طی عمل آنژیوپلاستی ممکن است استنت‌گذاری انجام بشود یا نشود. گاهی برای برطرف کردن انسداد رگ تنها عمل بالون زدن انجام می‌شود. در واقع بالون زدن، به عنوان اولین اقدام، همیشه انجام می‌شود و پس از آن اقدامان دیگر برای بازکردن راه رگ انجام می‌شود. استنت‌گذاری نیز در بسیاری از موارد (نه لزوما همیشه) طی آنژیوپلاستی انجام می‌شود.

استنت قلبی چگونه انجام می‌شود؟

پروسه استنت‌گذاری :

• پزشک در ابتدا باید به عروق شما دسترسی پیدا کند. برای این کار یک برش در ناحیه کشاله ران، بازو یا گردن ایجاد می‌کند. از طریق این برش قرار است که نهایتا استنت وارد رگ شود.
• سپس یک لوله باریک به نام کاتِتِر وارد رگ می‌شود و درون آن حرکت می‌کند. حرکت این لوله با کمک تصاویر فلوروسکوپی به سمت عروق قلبی که دچار انسداد شده‌اند هدایت می‌شود. هنگامی که کاتتر به محل انسداد رسید بالون کوچکی که در نوک کاتتر وجود دارد، منبسط می‌شود تا دیواره‌های رگ را باز کند  و به سمت بیرون هل دهد تا جریان خون مجددا برقرار شود.
• سپس یک لوله مشابه که این بار حامل استنت قلبی است به سمت محل انسداد رگ، هدایت می‌شود. استنت در ابتدا به حالت بسته است.
• هنگامی که کاتتر به محل مورد نظر رسید، مجددا بالون باز می‌شود تا در واقع استنت را باز کند. زمانی که استنت باز شود به دیواره رگ می‌چسبد و در محل خود مستقر می‌شود و دیگر بسته نمی شود.
• در این زمان بالون و کاتتر از درون رگ بیرون آورده می‌شوند. استنت، شریان را باز نگه می‌دارد و جریان خون حالت عادی پیدا می‌کند. در صورتی که در سایر شریان‌ها هم انسدادی وجود داشته باشد، کل این پروسه برای هر یک از آنها تکرار می‌شود.
• کل پروسه آنژیوپلاستی در حدود یک ساعت طول می‌کشد. البته زمان آنژیوپلاستی به تعداد عروقی که گرفته شده و تعداد استنت‌گذاری بستگی دارد.
• معمولا بیمار یک شب در بیمارستان بستری می‌ماند تا تحت نظر باشد و در صورت بروز عوارض جانبی، از او مراقبت شود.

مراقبتهای بعد از استنت قلب

مدت زمان ریکاوری و بهبود بعد از استنت‌گذاری قلبی، برای هر فرد متفاوت است. پزشک به شما توصیه‌های لازم را در مورد ممنوعیت‌هایی که باید رعایت کنید و مراقبت‌های لازم می‌کند. با رعایت این نکات می‌توانید هر چه زودتر به روند عادی زندگی روزمره خود بازگردید.

مراقبت از محل زخم پس از استنت‌گذاری

زمانی که به خانه می‌روید، برش کوچکی در محل کشاله ران یا بازوی شما وجود دارد (بسته به این که آنژیوپلاستی از کدام قسمت انجام شده). این زخم به طور بالقوه می‌تواند، باز شود، خونریزی کند یا عفونی شود پس بسیار مهم است که آن را تمیز نگه دارید و به آن فشار وارد نکنید. برای مراقبت از زخم خود:

• هر روز جای زخم را با آب و صابون بشویید. می‌توانید این کار را هنگام دوش گرفتن انجام دهید و کف را به آرامی با کف دست خود به محل زخم بمالید. محل زخم را بیش از حد مالش ندهید و به آن فشار وارد نکنید.
• در صورتی که پماد آنتی‌بیوتیک برای شما تجویز شده، پس از شست و شوی زخم، پماد را روی آن بمالید. در غیر این صورت از زدن هر گونه پماد یا کرم روی محل زخم خودداری کنید.
• هر روز پس از شست و شوی زخم، یک چسب زخم یا بانداژ کوچک روی آن بزنید.
• برای حداقل یک هفته از ماندن در وان آب داغ خودداری کنید. این کار بهبودی زخم را به تاخیر می‌اندازد.

محل زخم ممکن است در ابتدا متورم و کبود باشد اما این حالت به تدریج بهبود پیدا میکند. اما در صورتی که محل زخم به تدریج در حال تورم بیشتر یا قرمز شدن و گرم شدن است و یا در صورتی که دچار تب بالای 38.5 درجه شدید، حتما به پزشک مراجعه کنید. این‌ها می‌تواند علائم عفونت زخم باشد.

در صورتی که محل زخم خونریزی داشت، دراز بکشید و برای 30 دقیقه فشاری بسیار ملایم به محل زخم وارد کنید. اگر خونریزی پس از 30 دقیقه متوقف نشد، همچنان فشار به زخم را ادامه دهید و به پزشک مراجعه کنید.

محدودیت‌های فعالیتی پس از کاتتریزاسیون قلبی

قبل از انجام آنژیوپلاستی یا استنت‌گذاری برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام دهید چرا که باید برای مدتی از انجام فعالیت‌هایی خودداری کنید. پیروی کردن از دستورات پزشک در خصوص محدود کردن فعالیت‌ها به تسریع روند بهبودی شما کمک می‌کند. پزشک متخصص، توصیه‌های لازم را در این زمینه به شما می‌کند، به طور کلی شما باید:

• از بلند کردن اجسامی که حدودا از یک گالن چهار لیتری سنگین‌تر هستند، خودداری کنید.
• از بالا و پایین رفتن از پله بیش از 2-3 بار در روز خودداری کنید و هنگام بالا رفتن یا پایین آمدن، این کار را به آرامی انجام دهید. اگر محل دستشویی در طبقه بالایی است، بهتر است تخت خود که در آن استراحت می‌کنید را موقتا به محل نزدیک دستشویی انتقال دهید تا از بالا و پایین رفتن از پله‌ها خودداری کنید.
• از انجام کلیه فعالیت‌های شدید مانند ورزش کردن، دویدن یا باغبانی خودداری کنید.
• از زور زدن در هنگام اجابت مزاج در دستشویی خودداری کنید. اگر یبوست دارید از ملین استفاده کنید.
• تا یک الی دو روز از رانندگی کردن خودداری کنید مگر آنکه پزشکتان به شما اجازه دهد.
• تا یک هفته از داشتن رابطه جنسی خودداری کنید.

باید تا جایی که می‌توانید (روی سطوح غیر شیب‌ دار) راه بروید. این کار کمک می‌کند که لخته خون در پاهای شما تشکیل نشود و استقامت شما بالا برود.

حفظ سلامت پس از استنت‌گذاری قلبی

بعد از گذراندن اولین دوره ریکاوری پس از گذاشتن استنت قلبی، لازم است تغییراتی در روند زندگی خود اعمال کنید تا به سلامت قلبی عروقی خود و ریکاوری هر چه بیشتر کمک کنید.

• آب و مایعات زیاد بنوشید. هیدراته بودن بدن و رساندن آب کافی به بدن موجب می‌شود همه ارگان‌های بدن بهتر عمل کنند و داروهای شما نیز اثر بیشتری داشته باشند
• رژیم غذایی سالمی شامل سبزیجات فراوان، میوه، گوشت و حبوبات داشته باشید.
• به تدریج میزان فعالیت خود را افزایش دهید یا این هدف که حداقل سه بار در هفته ورزش کنید. زمانی که پزشک به شما اجازه ی ورزش کردن داد میتوانید با نیم ساعت راه رفتن در روز شروع کنید.
• کشیدن سیگار را ترک کنید.
• داروهای خود را به طور منظم و طبق تجویز پزشک مصرف کنید. اگر در مورد مصرف دارویی شک دارید یا سوالی دارید، مصرف آن را قطع نکنید و حتما در این باره از پزشک خود ابتدا سوال کنید.

گذاشتن استنت قلبی می‌تواند عملی باشد که زندگی شما را نجات می‌دهد. شما می‌توانید با رعایت تجویزها و توصیه‌های پزشک، سریعا ریکاوری شوید و به زندگی عادی بازگردید. رعایت مراقبت‌های پس از عمل و حفظ سبک زندگی سالم باعث می‌شود که نتایج عمل شما کاملا موفقیت آمیز باشد.

خطرات

خطرات و عوارض استنت‌گذاری

• ممکن است به یک یا چند مورد از مواد درون استنت واکنش آلرژیک نشان دهید
• آنژیوپلاستی می‌تواند منجر به خونریزی ، آسیب عروق خونی یا حتی آسیب قلبی یا آریتمی شود.
• به ندرت ، عوارض احتمالی مانند حمله قلبی ، سکته مغزی یا نارسایی کلیوی نیز ممکن است رخ دهد.
• ممکن است در محل استنت‌گذاری بافت فیبروزی تشکیل شود که لازم است عمل استنت‌گذاری مجدد انجام شود تا این بافت برداشته شود.
• گذاشتن استنت میتواند خطر تشکیل لخته خون را به همراه داشته باشد که برای پیشگیری از آن داروهای لازم تجویز می‌شود.
• گذاشتن استنت نمی‌تواند عواملی که منجر به بیماری عروق کرونری شده‌اند را برطرف کند و بنابراین نمی‌تواند از مسدود شدن مجدد رگ‌ها پیشگیری کند. شما باید برای پیشگیری از انسداد مجدد عروق، فاکتورهایی که به آن منجر می‌شود را کنترل کنید از جمله: فشار خون بالا، چاقی مفرط و کلسترول بالا.

بسیار مهم است که در نظر داشته باشید که هرچند استنت‌گذاری قلبی عملی بسیار متداول است و درمانی موفق برای بیماری عروق کرونی محسوب می‌شود اما این عمل هم مانند هر عمل پزشکی دیگری می‌تواند با عوارضی همراه باشد. بنابراین لازم است قبل از اقدام به این عمل یک جلسه مشاوره کامل با پزشک متخصص داشته باشید.