سر گیجه و اختلالات ناشی از سرگیجه: علت ها، علائم و درمان

سرگیجه چیست؟

دَوران سرنوعی احساس نادرست است که باعث می‌شود احساس کنید شما یا محیط اطراف شما در حال چرخش و حرکت هستند.

ممکن است این احساس، مشابه حرکت زدگی (ماشین زدگی) به نظر برسد اما مشابه احساس سبکی سر نیست.

دلایل

دلایل شایع دوران سر شامل سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش خیم (BPPV)، عفونت ، بیماری منیر و میگرن است.

• سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش خیم (BPPV). این وضعیت شایع‌ترین علت دَوران سر است که احساس کوتاه اما شدید چرخش یا حرکت شما را ایجاد می‌کند. این دوره‌های دوران سر با تغییر سریع در حرکت سر، مانند وارد شدن ضربه به سر ایجاد می‌شوند.
• عفونت. عفونت ویروسی عصب دهلیزی که به آن نوریت دهلیزی گفته می‌شود، می‌تواند باعث دوران سر شدید و مداوم شود.
• بیماری منیر. هنگامی که مایعات اضافه در گوش داخلی جمع شود، نتیجه آن دوره‌های ناگهانی دوران سر است که چندین ساعت به طول می‌انجامد.
• میگرن. دوران سر ناشی از میگرن که می‌تواند چند دقیقه تا چندین ساعت به طول بیانجامد.

اگرچه ممکن است دوران سر مزمن پروکسیسم آزار دهنده باشد، اما به ندرت جدی است مگر آن که خطر افتادن را افزایش دهد.

ممکن است علائم شامل موارد زیر باشند:

• سرگیجه
• احساس حرکت یا چرخش محیط اطراف
• از دست دادن تعادل یا بی‌ثباتی
• حالت تهوع
• استفراغ

آیا استرس می‌تواند باعث سرگیجه شود؟

دکتر دیمیتار مارینوف می‌گوید: «استرس می‌تواند باعث بدتر شدن دوران سر شود اما به خودی خود باعث ایجاد این موقعیت نمی‌شود.  با این حال استرس شدید می‌تواند عوامل خطر سکته را افزایش دهد که این امر منجر به دوران سر می‌شود.»

علائم

ایلان دانان کارشناس ارشد MD می‌گوید: «شایع‌ترین عارضه اصلی دوران سر که باعث شکایت بیماران می‌شود، چرخش سر است که عموماً با حرکت سر بدتر می‌شود. این وضعیت اغلب توسط بیماران به صورت احساس گردش سر توصیف می‌شود در حالی که به نظر می‌رسد اتاق یا اجسام دیگر در اطراف آن‌ها حرکت می‌کنند.

علائم دوران سر عبارتند از:

• افزایش تعریق
• حالت تهوع
• استفراغ

درمان

دانان می‌‌گوید: «گزینه‌های درمانی برای دوران سر کاملاً وابسته به دلایل اصلی آن هستند.» ثابت شده است که درمان توان یابی دهلیزی و همچنین مصرف داروهایی مانند مکلیزین برای تسکین علائم موثر است.

داروها

مارینوف می‌گوید: «داروی مکلیزین نوعی آنتی هیستامین (گروهی از داروها که برای درمان آلرژی‌ها مصرف می‌شوند) است که در درمان تهوع مربوط به حرکت یا سرگیجه ناشی از بیماری منیر موثر است.

با این حال مصرف این دارو در بیماران مسن می‌تواند باعث گیجی یا حتی فراموشی شود.

ورزش‌ها

مارینوف می‌گوید: «چندین ورزش وجود دارد که می‌تواند ناراحتی ناشی از سرگیجه را کاهش دهد که اغلب آنها شامل ماندن در یک موقعیت وضعی خاص یا راه رفتن در یک محیط هستند.»

این ورزش‌ها مشابه حرکاتی هستند که در درمان توان یابی دهلیزی (VRT) به کار می‌رود.

درمان VRT شامل ورزش‌هایی است که مطابق با وضعیت افراد و علائم آنها طراحی شده است. پس از معاینه کامل بیمار در کلینیک، یکی از متدهای اصلی که در ادامه می‌آید مورد استفاده قرار می‌گیرد:

• خو گیری که باعث بهبود سرگیجه می‌شود.
• ثبات نگاه که کنترل حرکات چشم را بهبود می‌بخشد و باعث می‌شود در طول حرکت سر، دید فرد شفاف باقی بماند.
• تمرینات تعادل که ثبات بیمار را بهبود می‌بخشد.

مارینوف می‌گوید: «اما اگر دچار دوران سر شدید هستید، توصیه می‌شود به جای انجام سرخود این درمان‌ها، به دنبال دریافت کمک از یک فیزیوتراپیست با تجربه باشید»

درمان‌های خانگی

دکتر مارینوف می‌گوید: «مکمل‌هایی مانند gingko biloba و ملاتونین برای بهبود خواب به کار می‌روند و ورزش‌های مختلف مانند مانور Epley  ناراحتی ناشی از دوران سر کمک کند.

برای مطالعه بیشتر درباره درمان‌های خانگی، اینجا را کلیک کنید .

روغن‌های ضروری برای دوران سر

روغن‌های ضروری مانند روغن نعنا و روغن خوشبوی لیمو بیشترین استفاده را در این مورد دارند. معمولاً چند قطره از این روغن‌ها روی پنبه ریخته می‌شود و فرد بوی آن را استشمام می‌نماید.

مصرف ۳۰۰ تا ۶۰۰ میلی گرم (Mg) روغن لیمو، دوبار در روز از طریق دهان نیز رایج است. با این حال به گفته دکتر مارینوف هیچ گونه شواهد قطعی وجود ندارد که نشان دهد مصرف این محصولات نتایج حقیقی به دنبال دارد.

دوران سر چه مدت باقی می‌ماند؟

ممکن است علائم و نشانه‌های BPPV  به صورت رفت و برگشتی وجود داشته باشند، در حالی که علائم کمتر از یک دقیقه باقی می‌مانند.

در موارد مربوط به بیماری منیر، دوره‌های دوران سر می‌تواند بیشتر از ۲۰ دقیقه ادامه داشته باشد.

دوران سر مربوط به میگرن می‌توانند از چند دقیقه تا چندین ساعت باقی بمانند.

تفاوت سرگیجه و دوران سر

افرادی که احساس دوران سر را تجربه می‌کنند، می‌گویند به طور مداوم احساس می‌کنند جهان در حال چرخیدن اطراف آنها است یا در حال حرکت هستند- دانان می‌گوید این افراد احساس می‌کنند در حال حرکت هستند؛ در حالی که هیچ گونه حرکتی وجود ندارد.

در حالی که سرگیجه برخلاف آن اصطلاحی مبهم است. بیماران معمولاً آن را به صورت احساس عدم تعادل در محیط اطراف خود توصیف می‌کنند.

انواع دوران سر

به طور کلی دوران سر دو نوع دارد: دوران سر محیطی و دوران سر مرکزی

دانان می‌گوید: «دوران سر محیطی بر اثر مشکلی در گوش داخلی یا عصب دهلیزی رخ می‌دهد. عصب دهلیزی، عصبی است که گوش داخلی را به مغز متصل می‌کند.»

دوران سرزمانی رخ می‌دهد که مشکلی در مغز وجود داشته باشد. دانان می‌گوید دلایل آن می‌تواند شامل سکته، آسیب تروماتیک مغز، عفونت، تومور مغزی یا اسکلروزیس چندگانه باشد.

دوران سر در دوران بارداری

مارینوف می‌گوید ممکن است زنان باردار سرگیجه را بیشتر از دوران سر تجربه کنند. این سرگیجه معمولاً به دلیل عدم ثبات قند خون است.

همچنین ممکن است در سه ماهه سوم بارداری، هنگام دراز کشیدن مادر روی کمر، وزن کودک روی برخی از عروق اصلی شکم فشار وارد کند که این امر نیز می‌تواند باعث ایجاد سرگیجه شود.

آیا دوران سر می‌تواند ارثی باشد؟

دانان می‌گوید دوران سر می‌تواند ارثی باشد. به این وضعیت سرگیجه مزمن عود کننده خانوادگی گفته می‌شود. این نوع از دوران سر از نوع میگرنی است؛ زیرا تا حد زیادی با حملات میگرن ارتباط دارد.

تشخیص دوران سر

سرگیجه اغلب به صورت بالینی با بررسی سابقه پزشکی و معاینه بالینی تشخیص داده می‌شود.

ممکن است برخی از آزمایش‌ها و مشاهدات بالینی، مانند آزمایش ضربه به سر یا مانور Dix-Hallpike  (که در آن بیماران به سرعت از حالت نشسته به حالت دراز کشیده  در می‌آیند) برای ارزیابی دوران سر مفید باشند.

دانان می‌گوید در برخی موارد خاص، آزمایش‌های بیشتر مانند عکسبرداری یا آزمایش‌های مربوط به سیستم شنوایی یا دهلیزی (تعادل) نیز توصیه می‌شود.

سوالات متداول

انواع دوران سر محیطی کدامند؟

• سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش خیم (BPPV) شایعترین نوع دوران سر محیطی در نظر گرفته می‌شود.
• لابیرنتیت. لابیرنتیت باعث سرگیجه یا احساس حرکت در حین بی حرکت بودن می‌شود.
• نورونیت دهلیزی.
• بیماری منیر

آیا ممکن است دوران سر درمان شود؟

در بسیاری از موارد، دوران سر بدون هیچ‌گونه درمانی از بین می‌رود. این امر به این دلیل است که مغز شما حداقل به صورت جزئی قادر به انطباق یافتن است؛ به خصوص درباره تغییرات گوش میانی که مغز به تدریج برای حفظ تعادل به مکانیزم‌های دیگری تکیه می‌کند. در برخی موارد، درمان  ضرورت دارد و می‌تواند شامل توان‌ یابی دهلیزی باشد.

چه چیزهایی باعث دوران سر می‌شوند؟

•  سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش خیم (BPPV) که شایع‌ترین دلیل دوران سر بوده و احساس شدید اما کوتاه چرخش بدن یا حرکت در حین بی‌حرکت بودند را به همراه دارد.
• عفونت
• بیماری منیر
• میگرن

چه چیزهایی باعث درمان سریع دوران سر می‌شوند؟

• روی لبه تخت خود بنشیند سر خود را ۴۵ درجه به سمت راست بچرخانید.
• به سرعت روی طرف چپ بدن خود دراز بکشید و ۳۰ ثانیه در این موقعیت باقی بمانید.
• به آرامی به موقعیت نشسته بازگردید و چند دقیقه صبر کنید.
• این حرکت را برای گوش راست خود نیز انجام دهید.

آیا ممکن است سرگیجه نشانه مشکل جدی‌تری باشد؟

چندین دلیل دیگر برای بروز سرگیجه وجود دارد که ممکن است است کمتر شایع باشند. به تمام انواع سرگیجه توجه کنید؛ زیرا وجود سرگیجه همراه با علائم دیگر می‌تواند نشان دهنده یک مشکل جدی‌تر باشد. برای رد احتمال وجود مشکلات سلامتی مرتبط با با دوره‌های شدید یا متناوب سرگیجه یا دوران سر، به پزشک مراجعه کنید.