زمانی که به یک یا چند ناحیه از عضلات قلب اکسیژن کافی نرسد، حمله قلبی (آنفارکتوس میوکاردیال) رخ می‌دهد. به عبارت دیگر زمانی که جریان خون به عضله قلب مختل شود.
حمله قلبی کشنده بوده و در صورت وقوع باید سریعاً با پزشک تماس بگیرید. امروزه، خیلی از افراد از حمله قلبی جان سالم به در می‌برند، زیرا درمان‌های موثری برای آن وجود دارد. با این حال، به تعویق انداختن درمان شانس زنده ماندن را به شدت کاهش خواهد داد.
علل حمله قلبی
انسداد جریان خون به علت تجمع پلاک در سرخرگ (تصلب شرایین) رخ می‌دهد. پلاک متشکل از رسوبات، کلسترول و دیگر مواد است. وقتی که پلاک پاره می‌شود، سریعاً لخته خون تشکیل می‌شود. لخته خون دلیل اصلی حمله قلبی است.
اگر خونرسانی و ذخیره اکسیژن قطع شود، عضلات ماهیچه قلب دچار آسیب شده و می‌میرند. پس از 30 دقیقه آسیب وارده غیر قابل جبران خواهد بود. در نتیجه عضله قلبی که دیگر اکسیژن به اندازه کافی دریافت نکند، آن طور که باید و شاید کار نخواهد کرد.
چه کسانی در معرض حمله قلبی هستند؟
ریسک فاکتورهای حمله قلبی عبارتند از:
عوامل ارثی (ژنتیکی)
این دسته از افراد بیش از سایرین در معرض حمله قلبی هستند:
- افرادی که به صورت ارثی فشار خون بالایی دارند.
- کسانی که به صورت ارثی سطح کلسترول HDL پایین و کلسترول LDL بالایی دارند، همچنین کسانی که سطح تری گلیسیرید بالایی دارند.
- افرادی که در خانواده خود سابقه حمله قلبی دارند. مخصوصاً اگر حمله قلبی پیش از سن 55 سالگی رخ داده باشد.
- مردان و زنان مسن
- افراد مبتلا به دیابت نوع یک
- زنان یائسه. به طور کلی، در سنین پایین مردان بیشتر از زنان در معرض خطر حمله قلبی هستند. ولی پس از یائسگی زنان و مردان به طور یکسانی در معرض این خطر خواهند بود.
ریسک فاکتورهای اکتسابی
این دسته از افراد بیش از سایرین در معرض حمله قلبی هستند:
- بیماران مبتلا به فشار خون بالا
- بیمارانی که سطح کلسترول HDL پایین و کلسترول LDL بالایی دارند، همچنین بیمارانی که سطح تری گلیسیرید بالایی دارند
- سیگاری‌ها
- کسانی که تحت فشار و استرس زیادی هستند
- افرادی که الکل زیادی مصرف می‌کنند
- افراد کم تحرک یا بی تحرک
- افراد دارای اضافه وزن
- کسانی که رژیم غذایی سرشار از چربی اشباع شده دارند
- مبتلایان به دیابت نوع دوم
حمله قلبی می‌تواند برای هر کسی رخ دهد. اگر به ریسک فاکتورهایی که در بدن شما وجود دارند توجه کنید، می‌توانید اقداماتی انجام دهید تا آن ریسک فاکتورها از بین بروند.
علائم
در ادامه لیستی از شایع‌ترین علائم حمله قلبی آمده است. هرچند هر شخص ممکن است علائم نسبتاً متفاوتی را تجربه کند.
- فشار زیاد، احساس پری، سختی در تنفس، درد، یا ناراحتی در مرکز قفسه سینه که بیش از چند دقیقه به طول بیانجامد.
- درد یا ناراحتی که به شانه‌ها، گردن، بازوها، یا فک تیر بکشد.
- احساس درد در قفسه سینه که دائماً در حال بدتر شدن باشد.
- احساس درد در ققسه سینه که پس از استراحت یا مصرف نیتروگلیسیرین نیز بهبود نیابد.
- احساس درد در قفسه سینه به همراه یکی از این علائم:
- تعریق، سردی، بدن خیس از عرق، یا رنگ پریدگی
- تنگی نفس
- حالت تهوع یا استفراغ
- سرگیجه یا غش
- ضعف یا خستگی بی دلیل
- نبض سریع یا غیرمنظم
اگرچه درد قفسه سینه یکی از علائم هشدار دهنده کلیدی در حمله قلبی است، اما درد در این ناحیه می‌تواند با علائم بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته شود. این بیماری‌ها عبارتند از: سوء هاضمه، پلورزی، ذات الریه، درد در غضروفی که دنده‌های جلویی قفسه سینه را به هم متصل می‌کند و سوزش معده. در صورت احساس درد در قفسه سینه حتماً با پزشک خود صحبت کنید. اگر شما یا یکی از اطرافیان شما ریسک فاکتورهای گفته شده را دارد، بلافاصله دست به کار شده و با پزشک تماس بگیرید.
تشخیص پزشکی
در بیمارستان پزشک از علائم شما خواهد پرسید. در تشخیص و طرح ریزی استراتژی درمان، پزشک موارد زیر را نیز در نظر می‌گیرد:
- سن
- سلامت عمومی
- سابقه بیماری
- سابقه خانوادگی
ضمناً پزشک برای تشخیص بهتر چند آزمایش نیز تجویز خواهد کرد، از جمله:
- آزمایشاتی از قبیل ایکس ری، سی تی اسکن و اکوی قلبی
- الکتروکاردیوگرافی، برای اندازه‌گیری تغییرات پتانسیل الکتریکی قلب انجام می‌شود.
- آزمایش خون، که حمله قلبی را تأیید می‌کند.
- سونداژ قلبی، که با آن دکتر می‌تواند داخل قلب را معاینه کند.
درمان حمله قلبی
هدف از درمان حمله قلبی، تسکین درد، حفظ عملکرد ماهیچه قلب و جلوگیری از مرگ بیمار است.
درمان‌های اورژانسی
درمان در بخش اورژانس شامل موارد زیر می‌شود:
- تزریق وریدی نیتروگلیسیرین و مورفین
- مانیتورینگ مدوام قلب و ارگان‌های حیاتی بدن
- اکسیژن رسانی برای بالا بردن سطح اکسیژن در عضلات آسیب دیده قلب
- داروی مسکن برای تسکین درد. دریافت این داروها، فشار روی قلب را کاهش می‌دهد. همچنین سطح تقاضای ماهیچه قلب برای اکسیژن نیز کاهش خواهد یافت.
- داروهای قلب از جمله بتابلاکرها برای بهبود جریان خون به قلب، افزایش خونرسانی، پیشگیری از آریتمی قلبی و کاهش ضربان و فشار خون.
- فیبرینولیتیک تراپی. این نوع درمان با تزریق وریدی دارویی انجام می‌گیرد که لخته خون را از یبن برده و جریان خون را به حالت طبیعی باز می‌گرداند.
- داروی ضد ترومپین یا ضد پلاکت با آسپرین یا کلوپیدوگرل. از این داروها برای پیشگیری از لخته شدن بیشتر خون استفاده می‌شود.
- تجویز داروی کاهنده کلسترول خون (آنتی هیپرلیپیدمی). این داروها لیپید (چربی) خون، مخصوصاً کلسترول LDL خون را کاهش می‌دهند. استاتین‌ها گروهی از داروهای کاهنده کلسترول خون هستند. از جمله داروهای استاتین می‌توان به سیمواستاتین، آتورواستاتین و پراواستاتین اشاره کرد. گیرنده‌های اسید صفراوی – کولسولام، کولسترامین و کلیستپول – و اسید نیتریک (نیاسین) دو نوع دیگر از داروهایی هستند که می‌توان برای کاهش فشار خون از آن‌ها استفاده کرد.
ممکن است برای بهبود جریان خون به قلب به درمان‌های دیگری هم نیاز باشد. این درمان‌ها عبارتند از:
آنژیوپلاستی کرونری
در آنژیوپلاستی از یک بالن استفاده می‌شود تا دریچه عروق را باز کرده و جریان خون را افزایش دهند. در این درمان، از یک استنت استفاده می‌شود تا با داخل کردن آن به شریان کرونر قلب، عروق را کاملاً باز نگاه دارد. اگرچه آنژیوپلاستی در سایر عروق در جای دیگری از بدن انجام می‌شود، ولی در درمان PCI (مداخله کرونری از راه پوست) آنژیوپلاستی برای شریان کرونری قلب انجام می‌شود. با انجام PCI جریان خون به قلب افزایش می‌یابد. نام دیگر آنژیوپلاستی PCI، همانطور که قبلاً اشاره شد، مداخله کرونری از راه پوست (PTCI) است. چندین مدل از درمان PTCI قابل انجام است:
- بالن آنژیوپلاستی. یک بالن را به شریان مسدود شده وارد می‌کنند تا در شریان بالن را باد کنند تا انسداد رگ از بین برود.
- استنت شریان کرونری. یک حلقه کوچک را وارد شریان کرده و در رگ باز می‌کنند در نتیجه مسیر شریان باز می‌شود. سپس استنت را در همان نقطه از رگ می‌گذارند تا مسیر را باز نگاه دارد.
- آرترکتومی. ناحیه‌ای از شریان مسدود شده را با یک دستگاه که در انتهای کاتتر قرار دارد برش می‌دهند.
- آنژیوپلاستی با لیزر. از یک لیزر برای باز کردن جریان خون داخل شریان استفاده می‌شود.
بایپس عروق کرونری
این جراحی میان عموم مردم جراحی بایپس شناخته می‌شود. این جراحی عمدتاً برای بیمارانی انجام می‌شود که در ناحیه قفسه سینه احساس درد می‌کنند یا مبتلا به بیماری عروق کرونری قلب هستند. بیماری عروق کرونری به انباشت پلاک در شریان‌های قلب گفته می‌شود. در حین این جراحی، جراح با روش پیوند رگ یک مسیر انحرافی در قسمتی از رگ که مسدود شده است، ایجاد می‌کند. این مسیر انحرافی، قسمت مسدود شده از رگ را دور می‌زند. در این جراحی معمولاً، رگ پیوندی از ناحیه پا (ورید صافن) گرفته می‌شود، ولی ممکن است از قفسه سینه یا بازو نیز برای پیوند رگ استفاده شود. گاهی اوقات، ممکن است به بیش از یک جراحی بایپس برای افزایش جریان خون به تمامی نواحی قلب نیاز باشد.
عوارض جانبی
بعضی افراد پس از حمله قلبی دچار عوارض آن می‌شوند. بسته به شدت حمله قلبی، این عوارض عبارتند از:
- افسردگی: افسردگی پس از حمله قلبی بسیار شایع است، برای کمک بیمار باید بیشتر با عزیزان خویش وقت بگذارند یا در جلسات گروه‌های حمایتی شرکت کند.
- آریتمی: در آریتمی ضربان قلب غیرمنظم می‌شود، یا خیلی تند یا خیلی کند.
- ادما: تجمع مایعات باعث تورم در قوزک و پاها می‌شود.
- آنوریسم: به بیرون زدگی دیواره آسیب دیده قلب آنوریسم گفته می‌شود. آنوریسم باعث نازک شدن و کشیده شدن عضله قلب شده و در نهایت دیواره رگ بیرون خواهد زد. این عارضه منجر به لخته شدن خون می‌شود.
- آنژین: در این بیماری، اکسیژن به اندازه کافی به قلب نمی‌رسد و موجب درد قفسه سینه می‌شود.
- نارسایی قلبی: قلب دیگر نمی‌تواند به طور کامل عمل پمپاژ خون را انجام دهد، در نتیجه بیمار احساس خستگی شدید، دشواری در تنفس کرده و موجب ادما می‌شود.
- پارگی میوکاردیال: به پارگی بخشی از عضله قلب که در نتیجه بروز حمله قلبی رخ می‌دهد، پارگی میوکاردیال می‌گویند.
درمان مداوم و مانیتورینگ دقیق بیمار می‌تواند به کاهش خطر این عوارض کمک شایانی کند.
ریکاوری
مدت زمان ریکاوری به شدت حمله قلبی و سایر عوامل، از جمله علت حمله قلبی و سن شخص بستگی دارد.
بعضی از این عوامل عبارتند از:
- توانبخشی قلبی: تیم پزشکی به بیمار کمک می‌کنند تا برای خود برنامه‌ای را در جهت بازیابی سلامت خود و پیشگیری از یک حمله قلبی دیگر برنامه ریزی کند.
- از سر گیری فعالیت جسمی: پزشک به بیمار در این زمینه کمک خواهد کرد.
- بازگشت به کار: زمان بازگشت به کار به شغل شخص و شدت حمله قلبی بستگی دارد.
- رانندگی: پزشک در رابطه با زمانی که شخص دوباره بتواند رانندگی کند با بیمار صحبت خواهد کرد. این زمان برای شخص متفاوت است.
- رابطه جنسی: اکثر افراد پس از 4 الی 6 هفته می‌توانند دوباره رابطه جنسی داشته باشند. اختلال نعوظ از عوارض شایع داروهاست، ولی برای این مشکل نیز راه درمانی وجود دارد.
بسیاری از افراد در دوران ریکاوری از حمله قلبی دچار افسردگی می‌شوند، اما مشاوره، شرکت در جلسات گروه‌های حمایتی و درمان‌های دارویی به بیمار کمک خواهد کرد.
پیشگیری از حمله قلبی
با کسب اطلاعات درباره ریسک فاکتورهای بیماری عروق کرونری و حمله قلبی و انجام اقدامات لازم برای کاهش این ریسک‌ها می‌توان به پیشگیری از حمله قلبی کمک کرد. حتی اگر بیمار قبلاً دچار حمله قلبی شده یا به او گفته شده که احتمال حمله قلبی در وی بالاست، همچنان می‌توان خطر حمله قلبی را کاهش داد. تنها با چند تغییر در سبک زندگی سلامت شخص بسیار بهبود خواهد یافت.
در ادامه به چند نمونه از این تغییرات اشاره می‌کنیم:
- ریسک فاکتورها را بررسی کنید تا ببینید کدام یک در مورد شما صدق می‌کند، سپس می‌توانید با انجام اقداماتی آن‌ها را کاهش داده یا از بین ببرید.
- سطح فشار خون و کلسترول خون خود را آزمایش کنید. به این عوامل “قاتلین خاموش” نیز گفته می‌شود.
- خطر ریسک فاکتورهای غیرموروثی را می‌توان با تغییراتی در سبک زندگی کاهش داد. با پزشک خود درباره روش‌های آن صحبت کنید.
- همچنین می‌توانید از وی درباره ریسک فاکتورهای غیر قابل تغییر بپرسید. این ریسک فاکتورها را نیز می‌توان با دارو و تغییراتی در سبک زندگی تحت کنترل گرفت.
- سیگار نکشید. پزشک شما راه‌هایی برای ترک سیگار به شما پیشنهاد خواهد کرد، از جمله استفاده از برچسب نیکوتین.
- میزان چربی، کلسترول و نمک را در رژیم غذایی خود کاهش دهید.
- به طور منظم فشار خون و کلسترول خود را اندازه بگیرید.
- سعی کنید به طور منظم ورزش‌های هوازی انجام دهید. افراد بالای 50 سال که تحرک کمی دارند باید پیش از شروع ورزش با پزشک خود مشورت کنند.
- در صورت ابتلا به اضافه وزن، وزن خود را کاهش دهید.
- شاید پزشکتان صلاح بداند که به طور منظم آسپرین مصرف کنید. مصرف آسپرین احتمال انعقاد خون را کاهش داده و در نتیجه خطر حمله قلبی کاهش خواهد یافت. توجه داشته باشید که مصرف آسپرین تنها باید تحت نظارت مستقیم پزشک صورت بگیرد.
- زنانی که در آستانه یائسگی هستند یا یائسه هستند باید در ارتباط با داروهای جایگزین استروژن با پزشک خود مشورت کنند.
