سی‌تی‌آنژیوگرافی نوعی آزمایش پزشکی است که تست سی‌تی‌اسکن را با تکنیک تزریق ماده کنتراست رنگی، ترکیب می‌کند تا تصاویری که از عروق خونی و بافت‌های بدن شما تولید میشود بسیار واضح‌تر باشند. این ماده‌ی کنتراست رنگی از طریق یک تزریق وریدی در دست یا ساعد وارد بدن میشود.
توموگرافی کامپیوتری یا سی‌تی‌اسکن نوعی تصویربرداری با اشعه‌ی ایکس است که از برنامه‌های کامپیوتری ویژه برای ایجاد تصاویری از سطحِ مقطع‌های مختلف بدن شما استفاده می‌کند. ماده‌ی تزریق شده برای انجام سیتیآنژیو ماده‌ی کنتراست نامیده میشود، زیرا در تصاویر آزمایش کنتراست ایجاد می‌کند و عروق و بافت‌های مورد آزمایش را روشن می‌کند.
چرا ممکن است لازم شود که سیتی آنژیو انجام دهم؟
اگر شما دچار مشکل یا ناهنجاری در عروق خونی مغز، قلب، ریهها، کلیهها یا سایر قسمتهای بدن خود باشید، ممکن است به آزمایش سیتیآنژیو نیاز داشته باشید. پزشکان از اطلاعات به دست آمده از این آزمایش برای ارزیابی دقیق تر وضعیت شما و تصمیم‌گیری در مورد بهترین روش درمان استفاده می‌کنند. برخی از دلایل انجام سی‌تی‌آنژیوگرافی عبارتند از:
- آنوریسم؛ ضعیف و نازک شدن دیواره‌ی رگ‌های خونی و در نتیجه ایجاد برآمدگی در جداره‌ی رگ. آنوریسم ممکن است در نواحی مختلفی از بدن رخ دهد و در صورتی که ناحیه ضعیف شده و برآمده از رگ، پاره شود می‌تواند منجر به خونریزی شدید شده و حتی جان فرد را تهدید کند.
- پارگی آئورت؛ بروز پارگی یا آسیب به دیواره داخلی رگ آئورت. آئورت یک شریان اصلی است که از قلب شما خارج میشود.
- تصلب شرایین؛ تجمع پلاک و جرم روی دیواره شریان‌های بزرگ یا کوچک.
- آترواسکلروز؛ سخت شدن و سفت شدن دیواره‌ی شریان‌ها.
- خونریزی دستگاه گوارش؛ که خونریزی گوارشی نیز نامیده میشود. انجام سیتیآنژیو می‌تواند منبع خونریزی را به پزشکان نشان دهد.
- لخته شدن خون که به آن ترومبوز نیز گفته میشود؛ تشکیل لخته خون در پاها را با نام ترومبوز ورید عمقی (DVT) و تشکیل لخته خون در ریهها را آمبولی ریه (PE) می‌نامند.
- ناهنجاری‌های عروق خونی؛ مشکلات عروقی که به طور مادرزادی و از هنگام تولد وجود دارد. این ناهنجاری‌ها می‌توانند در هر سنی (از بدو تولد تا بزرگسالی) مشکل ایجاد کنند.
- بیماری شریان کاروتید؛ تنگ شدن شریان‌های کاروتید گردن که خون را به مغز می‌رسانند.
- مشکلات عروق مغزی شامل سکته مغزی و حملات ایسکمیک گذرا (TIA).
- بیماری‌های قلبی از جمله بیماری عروق کرونری.
- ایسکمی شریان مزانتریک؛ کاهش جریان خون در شریان‌هایی که خون را به روده‌ها می‌رسانند.
- بیماری سرخرگ محیطی (PAD)؛ تنگی یا انسداد عروق خارج از قلب که با نام بیماری عروق محیطی یا PVD نیز شناخته میشود.
- تنگی شریان کلیوی؛ تنگ شدن شریان‌هایی که خون را به کلیهها می‌رسانند.
شما می‌توانید در مورد گزینه‌های درمانی و حتی گزینه‌های مختلف برای انجام آزمایش با پزشک خود صحبت کنید و قبل از اقدام برای آنژیوگرافی، سؤالات خود را از او بپرسید.
چگونه برای انجام سیتیآنژیو آماده شوم؟
بهتر است موقع رفتن به بیمارستان یا کلینیک یک لباس گشاد و راحت بپوشید. ممکن است از شما خواسته شود که لباس خود را دربیاورید و روپوش مخصوص بپوشید. شما نباید هیچ‌گونه اشیاء فلزی با خود داشته باشید؛ بنابراین هرگونه جواهرات، عینک، گیره مو و مانند آن را دربیاورید. این اشیاء تصاویر سیتیآنژیو را تحت تأثیر قرار می‌دهند. اگر سمعک دارید ممکن است لازم باشد آن را بردارید. همچنین در صورت داشتن دندان مصنوعی متحرک باید آن را دربیاورید. زنان در صورتی که دارای سوتین با گیره فلزی هستند، باید آن را دربیاورند. هرگونه پیرسینگ نیز باید برداشته شود.
ممکن است پزشک از شما بخواهد که چند ساعت قبل از سیتیآنژیو چیزی نخورید و ننوشید. لازم است درمورد تمام داروهایی که مصرف می‌کنید و همچنین حساسیت‌هایی که دارید به پزشک اطلاع دهید. اگر شما به مواد کنتراست رنگی حساسیت داشته باشید، پزشک قبل از انجام سیتیآنژیو به شما استروئید تزریق می‌کند تا از بروز واکنش آلرژیک جلوگیری کند.
شما همچنین باید در مورد سوابق پزشکی خود و خصوصاً علائم یا مشکلات و بیماری‌هایی که اخیراً داشته اید به پزشک خود اطلاع دهید. در صورت داشتن سابقه بیماری قلبی، آسم، دیابت، بیماری کلیوی یا مشکلات تیروئید حتماً موضوع را با پزشک در میان بگذارید. سابقه ابتلا به هر یک از این بیماری‌ها می‌تواند خطر بروز عوارض پس از سیتیآنژیو را افزایش دهد.
اگر احتمال بارداری در زنان وجود دارد حتماً لازم است که موضوع به اطلاع پزشک و تکنسین سیتی برسد.
سیتیآنژیو چگونه انجام میشود؟
این آزمایش در بیمارستان یا یک مرکز پزشکی دیگر و به صورت سرپایی انجام میشود. دستگاه سی‌تی‌اسکن یک دستگاه بزرگ است که تونلی در وسط آن قرار دارد و تختی که بیمار روی آن قرار می‌گیرد، وارد این تونل میشود. نوع تست انجام شده برای هر بیمار متفاوت است و بستگی به شرایط او تجویز پزشک دارد.
انجام سیتیآنژیو به طور معمول بدین صورت است:
- شما روی تخت معاینه دراز می‌کشید و تکنسین رادیولوژی به شما کمک می‌کند، بدن خود را در وضعیت مناسب قرار دهید.
- یک سرم وریدی در دست یا بازوی شما قرار می‌گیرد.
- ممکن است هنگام تزریق ماده کنتراست احساس گرما کنید و برای مدت کوتاهی متوجه طعم فلز شوید.
- تکنسین رادیولوژی درست قبل از شروعِ حرکت تخت از طریق دستگاه سیتی، اتاق را ترک می‌کند. تکنسین می‌تواند از طریق یک پنجره از اتاق مجاور شما را مشاهده کند و با شما از طریق یک خط تلفن داخلی صحبت کند.
- انجام اسکن کاملاً بدون درد است. تنها چیزی که احساس می‌کنید، شنیدن صدای کلیک و کمی صدای وزوز است.
- حین انجام اسکن ممکن است از شما خواسته شود نفس خود را نگه دارید.
- بسته به ناحیه ای از بدن که در حال اسکن شدن است، این آزمایش ممکن است حدود 20 دقیقه تا یک ساعت یا بیشتر طول بکشد.
- ممکن است پس از پایان یافتن اسکن مجبور شوید کمی بیشتر منتظر بمانید تا تکنسین سیتی تصاویر به دست آمده را بررسی کند و از قابل قبول بودن آنها مطمئن شود.
بعد از سیتیآنژیو چه اتفاقی می‌افتد؟
پس از اتمام سیتیآنژیو سرمی که به دست شما متصل بود، برداشته میشود و شما می‌توانید بیمارستان یا کلینیک را ترک کنید و به انجام کارهای روزمره خود ادامه دهید. دستورالعمل‌ها و ملاحظات خاص پس از سیتیآنژیو به وضعیت خاص شما بستگی دارد. تکنسین سیتی پس از انجام اسکن، در این مورد به شما اطلاع می‌دهد.
خطرات و عوارض احتمالی سیتیآنژیو چیست؟
قرارگیری مکرر در معرض اشعه ایکس، همیشه با حد کمی از ریسک ابتلا به سرطان همراه است؛ اما مزایای تشخیص صحیح و دقیق بسیار ارزشمندتر و مهمتر از احتمال ضعیفِ بروز سرطان است. میزان اشعه ایکس استفاده شده در سیتیآنژیو در پایین ترین حد ممکن تنظیم شده است و بنابراین عوارض احتمالی ناشی از قرارگیری در معرض اشعه‌ی ایکس به حداقل می‌رسد. پس از پایان سیتیآنژیو هیچ اشعه‌ای در بدن شما باقی نمی‌ماند.
سایر خطرات و عوارض احتمالی عبارتند از:
- بروز واکنش آلرژیک. اگر سابقه حساسیت یا آلرژِی به مواد کنتراست رنگی را دارید دارید، حتماً به رادیولوژیست خود اطلاع دهید. بروز واکنش آلرژیک به کنتراست امری غیرمعمول است. اگر سابقه واکنش‌های آلرژیک دارید، به شما داروهایی داده میشود تا خطر بروز واکنش آلرژیک قبل از آزمایش کاهش داده شود.
- آسیب بافتی. اگر مقدار زیادی از ماده ی کنتراست در اطراف محل تزریق وریدی به بیرون نشت کند، می‌تواند پوست یا رگ‌های خونی یا اعصاب زیر پوست شما را تحریک کند. در صورتی که هنگام تزریق ماده کنتراست از طریق سرم وریدی احساس درد داشتید حتماً به رادیولوژیست یا تکنسین سیتیآنژیو اطلاع دهید.
مواد کنتراست مورد استفاده در آنژیوگرافی می‌تواند به کلیه‌های آسیب برساند، بنابراین اگر بیماری کلیوی شدید یا دیابت دارید، ممکن است نتوانید این آزمایش را انجام دهید.
زنان در صورتی که در دوران شیردهی هستند باید تا 24 ساعت پس از انجام این آزمایش از دادن شیر به نوزاد خود خودداری کنند. اگر باردار هستید یا مشکوک به بارداری هستید، باید به پزشک یا تکنسین سیتی خود اطلاع دهید.
بسته به وضعیت پزشکی خاص شما ممکن است خطرات و عوارض احتمالی دیگری نیز وجود داشته باشد. حتماً قبل از انجام این تست، هرگونه سؤال یا نگرانی که دارید را با پزشک خود در میان بگذارید.
