علت سوفل قلبی (صداهای غیرمعمول) چیست و چه درمانی دارد؟

سوفل قلب به صدای اضافی یا غیرمعمولی گفته می‌شود که وقتی متخصص قلب با گوشی پزشکی به صدای قلب گوش می‌دهد، شنیده می‌شود.

سوفل قلبی به تنهایی عوارض شدیدی را ایجاد نمی‌کند. مواردی از سوفل قلبی کاملاً بدون ضرر است و به هیچ‌گونه عوارضی دامن نمی‌زند. اما سوفل قلبی گاهی اوقات نشانه ابتلا به بیماری قلبی است و با علائمی مانند خستگی، تنگی نفس یا دیگر عوارض بیماری قلبی همراه است.

علت سوفل قلبی را معمولاً می‌توان با انجام دادن آزمایشی غیرتهاجمی تشخیص داد. اگر سوفل قلبی علتی جدی داشته باشد، به کمک درمان دارویی یا جراحی غالباً می‌توان مشکل را برطرف کرد و از بروز عوارض جلوگیری کرد.

دلایل سوفل قلبی

سوفل قلب صداهایی اضافی است که قلب هنگام تپش تولید می‌کند. قلب در حالت عادی با ریتمی منظم منقبض و منبسط می‌شود و در نتیجه صدایی، موسوم به صدای «لاب داب» تولید می‌شود؛ این صداها را با گذاشتن گوشی پزشکی روی قلب می‌توان شنید.

سوفل قلبی نیز با استفاده از گوشی پزشکی شنیده می‌شود؛ این صدای اضافی پیامد تغییر در حرکت ماهیچه‌ها یا دریچه‌های قلب است. بیماری‌های قلبی گوناگونی باعث ایجاد چنین تغییراتی می‌شود.

شایع‌ترین دلیل سوفل قلبی با توجه به سن بیمار به شرح زیر است:

• سالمندان: سوفل ناهنجار در میان سالمندان بالای 60 سال بیشترین درصد شیوع را دارد. از جمله دلایل سوفل قلبی در سالمندان می‌توان به مشکلات دریچه قلب مانند افتادگی، تنگی یا نارسایی دریچه قلب اشاره کرد. مشکلات دیگر مانند اندوکاردیت (عفونت قلب)، آریتمی (ضربان غیرعادی و نامنظم قلب) یا عوارض حمله قلبی گذشته نیز می‌تواند باعث سوفل قلبی شود.
• نوزادان و کودکان: سوفل قلبی این گروه سنی پیامد نقص مادرزادی قلب، مانند تترالوژی فالوت و نقص دیواره‌ها است.
• جوانان: سوفل قلبی جوانان گاهی از مشکلاتی ساختاری نشأت می‌گیرد که در دوران کودکی تشخیص داده نشده است. همچنین ناراحتی‌های قلبی بروز یافته در سنین بالاتر، مانند همان عارضه‌هایی که باعث سوفل قلبی سالمندان می‌شود، نیز می‌تواند علت سوفل قلبی جوانان باشد. شایع‌ترین نوع سوفل قلبی در جوانان سوفل بی‌گناه یا جریانی است.
• بانوان باردار: هرچند ممکن است بانوان باردار به بیماری‌های قلبی جدی مبتلا شوند، اما این ناراحتی‌ها در دوران بارداری شایع نیست. بارداری غالباً باعث سوفل قلبی موسوم به «سوفل بی‌گناه» می‌شود. پزشکان معتقدند افزایش حجم خونی که در رگ‌های سراسر بدن در جریان است و باعث می‌شود قلب مادر بیشتر کار کند، علت صدای اضافی قلب در دوران بارداری است.

علائم سوفل قلبی

سوفل قلبی محدود به گروه سنی خاصی نیست و همه از نوزادان تا سالمندان ممکن است به آن مبتلا شوند. سوفل قلبی در هر سنی ممکن است شروع شود و احتمال تغییر آن در طول زندگی وجود دارد. بسیاری از موارد سوفل قلبی که اصطلاحاً سوفل «بی‌گناه» گفته می‌شود، علائمی ایجاد نمی‌کند؛ بنابراین بیماران تا زمان تشخیص دادن این عارضه توسط پزشک متوجه صدای اضافی قلب نمی‌شوند. موارد دیگر سوفل قلبی، موسوم به سوفل «ناهنجار» با علائم بیماری قلبی همراه است که در صورت درمان نشدن به عوارضی جدی دامن خواهد زد.

ابتلا به بیماری‌های قلبی که باعث سوفل قلبی می‌شود، می‌تواند با علائم زیر همراه باشد:

• خستگی، بی‌حالی و انرژی پایین؛
• درد قفسه سینه ؛
• سرگیجه یا دوران گاه و بی‌گاه سر؛
• تنگی نفس به ویژه پس از فعالیت بدنی سنگین و
• تپش قلب: حس کردن ضربان قلب غیرعادی یا سریع.

تشخیص

کاردیولوژیست یا متخصص قلب سوفل قلبی را هنگام گوش دادن به صدای قلب تشخیص می‌دهد. سوفل قلبی بلندتر یا کمی طولانی‌تر از دیگر صداهای قلب است. البته سوفل قلبی گاهی آرام و کوتاه است و به راحتی شنیده نمی‌شود یا رفت و برگشتی است.

هرچند متخصص قلب می‌تواند علت سوفل قلبی را از طریق گوش دادن به صداهای قلب با گوشی پزشکی تعیین کند، معمولاً لازم است که آزمایش‌های بیشتر برای ارزیابی بهتر ساختار و عملکرد قلب انجام شود.

انواع سوفل قلبی

اکثر موارد سوفل قلبی بیانگر وجود مشکل جدی نیست. سوفل قلبی یک قلب سالم و عادی اصطلاحاً سوفل بی‌گناه گفته می‌شود.

سوفل بی‌گناه در میان نوزادان و کودکان شایع است و به تدریج با بالا رفتن سن کودک کاملاً از بین می‌رود. سوفل بی‌گناه در بزرگسالان نیز مشاهده می‌شود.

سوفل ناهنجار نوع دیگری از سوفل قلبی است که نشانه ابتلا به بیماری قلبی  است. اگر احتمال این که سوفل از نوع بی‌گناه نباشد، وجود داشته باشد، انجام آزمایش‌های بیشتر ضرورت می‌یابد.

آزمایش‌های تشخیصی

آزمایش‌های مختلفی برای ارزیابی ساختار و عملکرد قلب انجام می‌شود. یک یا چند مورد از این آزمایش‌ها برای تعیین علت سوفل قلبی انجام می‌شود.

• نوار قلب (ECG): نوار قلب آزمایشی غیرتهاجمی است که از آن برای ارزیابی ریتم قلب استفاده می‌شود. پلاک‌های فلزی تختی که به سیم متصل است، روی قفسه سینه گذاشته می‌شود تا خطوطی رسم شود که بازتابی از ریتم قلب است.
• اکوکاردیوگرام: اکوکاردیوگرام یا به اختصار اکو، سونوگرافی غیرتهاجمی قلب است. وسیله کوچکی روی قفسه سینه بیمار گذاشته می‌شود که فیلمی را از قلب در حال کار کردن تهیه می‌کند. ریتم قلب و ساختار کالبدشناختی آن شامل دریچه‌ها را می‌توان حین انجام اکو ارزیابی کرد.
• کاتتریزاسیون قلب: این تست تشخیصی مداخله‌ای برای مشاهده داخل قلب انجام می‌شود. متخصص قلب سیمی را که گاهی مجهز به دوربین است، وارد رگ بازو یا کشاله ران می‌کند و آن را به سمت قلب هدایت می‌کند. این آزمایش اطلاعات کاملی را درباره دریچه‌ها و رگ‌های قلب و فشار خون به دست می‌دهد که برای ارزیابی علت سوفل قلبی مفید است.
• MRI قلب (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی قلب): ام آر آی قلب را با تمام جزئیات نشان می‌دهد و به همین دلیل توانایی پزشکان را برای تشخیص عارضه‌های قلبی بالا برده است. این روش تصویربرداری غیرتهاجمی است و عوارض جانبی شناخته شده‌ای ندارد، هرچند ام آر آی قلب برای بیماران دارای پروتزهای فلزی، مانند باتری قلب مناسب نیست.
• سی تی اسکن قلب(توموگرافی رایانه‌ای قلب): در این روش تصویربرداری از چند پرتو ایکس برای تهیه تصاویری سه‌بعدی از ساختارها و اندام‌های داخلی بدن استفاده می‌شود. هرچند ضروری است که مراقب تعداد دفعات دریافت اشعه ایکس باشید، نباید از یاد ببرید که این روش تصویربرداری غیرتهاجمی کاربردهای بسیاری برای تشخیص عارضه‌های قلبی دارد.

درمان سوفل قلبی

بعضی سوفل‌های قلبی پیامد ابتلا به عارضه‌هایی است که به درمان جراحی و یا مدیریت دارویی نیاز دارد، البته بعضی موارد سوفل قلبی به هیچ مداخله‌ای نیاز ندارد. اگر به عارضه‌ای قلبی مبتلا باشید که به درمان فوری نیاز نداشته باشد، متخصص قلب عملکرد قلب را به طور دوره‌ای ارزیابی می‌کند.

مدیریت دارویی

رویکردهای دارویی گوناگونی برای درمان مشکلات قلبی ایجاد کننده صدای اضافی قلب وجود دارد. آریتمی غالباً با تجویز دارو درمان می‌شود و گاهی اوقات با مصرف دارو می‌توان سوفل قلبی را نیز اصلاح کرد.

گاهی دارو برای پیشگیری از بروز عوارض تجویز می‌شود، اما دارو نمی‌تواند مشکل زمینه‌ای را درمان کند. برای مثال برخی بیماران مبتلا به آریتمی یا بیماری‌های دریچه قلب باید داروهای رقیق کننده خون را برای جلوگیری از لخته شدن خون مصرف کنند.

جراحی

جراحی اورژانسی در بعضی موارد ضرورت می‌یابد. نوزادان متولد شده با نقص‌های مادرزادی قلبی شدید به جراحی ترمیمی نیاز دارند.  بعضی نقص‌های کالبدشناختی باید در چند مرحله از طریق انجام دادن عمل‌های جراحی متعدد ترمیم شود. جراحی ترمیم نقص‌های مادرزادی برخی کودکان چند سال به تأخیر انداخته می‌شود تا کودک بزرگ‌تر شود.

جراحی قلب کودکان و بزرگسالان به روش باز انجام می‌شود و جراح قفسه سینه را باز می‌کند. گاهی نیز عمل کم‌تهاجمی با استفاده از کاتتر برای ترمیم قلب انجام می‌شود.

کلام آخر  

صدای قلب ممکن است در طول زندگی تغییر کند. احتمال دارد سوفل قلب کودکان به مرور زمان برطرف شود. سوفل قلبی بزرگسالان می‌تواند نشانه وجود مشکل قلبی باشد.

شایان ذکر است که بسیاری از افراد داری سوفل قلبی سال‌های سال به سلامتی و بدون نیاز به درمان زندگی می‌کنند.