نوار قلب نوعی ثبت گرافیکی است که به وسیله دستگاه الکتروکاردیوگرافی تولید میشود و برای مشکلات مشکوک در سیستم هدایت الکتریکی قلب و همچنین ناهنجاری‌های دیگری مثل اختلالات متابولیکی (مثلاً پتاسیم اضافی) تجویز میشود نوار قلب یکی از ابزارهای اصلی تشخیص ریتم غیرعادی قلب است که در مواردی که پزشکان و متخصصان بهداشتی مشکوک به ناهنجاری‌های در قلب میشوند از آن استفاده میکنند. طبق یک تحقیق ساده معمولا نوار قلب برای افرادی که درد قفسه سینه یا تنگی نفس دارند پیشنهاد میشود. همچنین برای افرادی که از حمله قلبی رنج میبرند یا در حال تصمیم گیری برای برخی از درمانها هستند نیز مفید است.
اجرای فرآیند نوار قلب بسیار آسان است چوم غیر تهاجمی است و نتایج فوری به دست می‌آید و برای تشخیص صدها بیماری قلبی مفید است. یک نمونه از الکتروکاردیوگرام در قسمت زیر آورده شده است.
چرا نوار قلب میگیریم؟
دو نمونه اطلاعات مهم توسط دستگاه الکتروکاردیوگرام داده میشود. ابتدا جراح با محاسبه فواصل زمانی تعیین میکند برای عبور نبض الکترومغناطیس از طریق قلب چقدر طول میکشد. برای اینکه مشخص شود فعالیت الکتریکی طبیعی کند، سریع یا نامنظم است باید فاصله زمانی که پالس الکتریکی از یک قسمت به قسمت دیگر قلب طی میکند را محاسبه کرد. دوم این که ممکن است متخصص قلب و عروق با اندازه‌گیری مقدار فعالیت الکتریکی که در عضله قلب جریان دارد بفهمد که برخی از قسمت‌های قلب بیش از حد بزرگ هستند و یا بیش از حد کار میکنند.
۱۰ الکترود روی بازوها و بالای قلب بیمار نصب میشود. که در نمونه‌های قبلی۱۲ عدد گیره الکترومغناطیس نصب می‌شد. میانگین قدرت احتمالی الکتریکی قلب از ۱۲ زاویه مختلف بررسی و محاسبه میشود و در محدوده زمانی ۱۰ ثانیه از طریق گيره‌ها این اطلاعات گزارش میشوند در مدت زمان این مرحله ازعملکرد قلب شدت کلی خط سیر دپلاریزاسیون الکتریکی(قطبش زدایی) در هر لحظه مشاهده میشود.
بر اساس شواهد استفاده از نوار قلب برای افرادی که هیچگونه علائمی ندارند یا در معرض خطر کم بیماریهای قلبی عروقی قرار دارند توصیه نمیشود. این به این دلیل است که اجرای نوار قلب ممکن است به شکل نادرست انجام شود و باعث ایجاد نگرانی و همینطور منجر به تشخیص نادرست و در نتیجه اقدامات تهاجمی و حتی درمان بیش از حد برای افراد شود. اما در شغلهای حساس مثل خلبانی نیاز است که به عنوان ارزیابی سلامت کلی خود نوار قلب را به عنوان یک امر عادی انجام دهند.
هدف کلی از گرفتن نوار قلب به دست آوردن اطلاعاتی در مورد عملکرد الکتریکی قلب است بر طبق این اصل چون نیازهای بالینی متنوع هستند. اغلب نیاز است تا علم آناتومی قلب و ارزیابی علائم فیزیکی آن به خوبی درک شود:
- هر گونه آسیب به قلب و ضعف در قسمت‌های ماهیچه قلب
- سرعت تپش قلب شما چقدر است و آیا سرعت آن معمولی است
- تاثیر داروها یا دستگاه‌هایی که برای کنترل قلب شما ( مثل ضربان ساز قلب) استفاده میشوند
- اندازه و موقعیت محفظه‌های قلب
- تشخیص ریتم غیر طبیعی قلب
چگونه برای گرفتن نوار قلب آماده شویم؟
- ابتدا به خودتان اطمینان دهید که در طول انجام این روش خطر یا دردی وجود ندارد سعی کنید آرامش داشته باشید و آرام نفس بکشید
- پاهای خود را دراز کنید دستهای خود را کنار پاهای خود قرار دهید و مطمئن شوید که پاهای شما به یکدیگر برخورد ندارند
- اطمینان حاصل کنید که قفسه سینه شما کاملاً باز و مشخص باشد
- پرستار باید پوست آن ناحیه را قبل از گذاشتن الکترودها با پدهای استریل تمیز کند
چگونه یک نوار قلب گرفته میشود؟
معمولاً گرفتن نوار قلب ایمن و بدون درد است که فقط چند دقیقه طول میکشد. برای قرار دادن الکترودها بر روی بدن از چسب استفاده میشود. که بر روی پوست دستها، پاها و سینه قرار می‌گیرند با انجام این کار قلب شما این نشانه‌ها را میخواند و اطلاعات را به دستگاه الکتروکاردیوگرافی ارسال میکند. روی یک نوار کاغذی و مانیتور عملکرد قلب نشان داده میشود و رایانه متن را چاپ میکند.
سه نوع اصلی نوار قلب وجود دارد:
| · نوار قلب در حالت استراحت | اگر پزشک شما تمایل دارد که بداند قلب شما در حالت استراحت چگونه عمل میکند از شما میخواهد دراز بکشید تا در حالت آرامش ضربان قلب شما ثبت شود. |
| · نوار قلب در حالت ورزش | شاید پزشک شما برای اینکه بداند قلب شما در حالت فعالیت چگونه عمل میکند از شما بخواهد که راه بروید یا روی تردمیل یا دوچرخه فعالیت کنید تا در حین فعالیت ضربان قلب شما را بررسی کند. |
| · نوار قلب ۲۴ ساعتی | اغلب بررسی و ریتم ضربان قلب در طول کل روز مفید است پزشک شما میخواهد که لباس مخصوص الکتروکاردیوگرافی قابل حمل بپوشید وقتی به پزشک مراجعه میکنید او یادداشتهای دستگاه را میخواند و تشخیص لازم را میدهد. |
بعد از گرفتن نوار قلب منتظر چه چیزی باید باشم؟
بعد از اینکه نوار قلب گرفته شد الکترودها از بدن جدا میشوند و پزشک مشکل شما را بر اساس نتیجه نوار قلب تشخیص میدهد. اگر نوار قلب یک اختلال غیرعادی را نشان دهد و یا اطلاعات بیشتری نیاز باشد آزمایشهای دیگری که نیاز به مداخله بیشتری دارند انجام میشود، مثل اکوکاردیوگرام (معاینه سونوگرافی قلب) انجام میشود.
امواج دستگاه نوار قلب
نوار قلب دارای سه جز اصلی است. موج p دهلیزها را قطبش زدایی میکند. ترکیب (کیو.آر.اس)که بطنها را قطبش زدایی میکند و موج (تی)که بطنها را دوباره دو قطبی میکند. در طول هر ضربان یک قلب سالم فرایند قطبش زدایی منظمی دارد که با سلولهای ضربان ساز در گره سینوسی شروع میشود و در سراسر دهلیز پخش میشود در گره دهلیزی بطنی به دسته خودش و داخل فیبرهای پورکینج حرکت میکند. در سرتاسر بطنها و به سمت چپ پخش میشود. فعالیت الکتریکی سلولهای ضربان‌ساز که به آن گره سینوسی می‌گوییم همراه با ضربان قلب به صورت منظم انجام میشود که باعث ایجاد یک اکو کوچک که به آن موج (پی) می‌گوییم میشود. وقتی ضربان میزند دهلیزها تحریک میشوند (نمودار زیر را ببینید) سپس محفظه‌های اصلی پمپاژ بطنها را فعال میکند و موج بالا و پایین متوسط و ترکیب (کیو.آر.اس) را تولید میکند. آخرین موج (تی) زمان تولید دوباره همانطور که ضربان از بطنها معکوس میشود به عقب باز می گردد اگر قلب به صورت طبیعی کار کند کل این فرآیند یک ثانیه طول میکشد (تقریباً ۶۰ ضربان در دقیقه).
نوار قلب طبیعی
در الگوی نوار قلب طبیعی یک الگوی منظم موج (پی.تی) ترکیب (کیو.آر.اس) به صورت متوالی اتفاق میافتد.
آنژین
وقتی عضله قلب خون کافی همراه با اکسیژن نمیگیرد موجب ناراحتی میشود و قفسه سینه تحت فشار قرار می‌گیرد به چنین شرایطی درد آنژین می‌گویند. گاهی اوقات این وضعیت با سوء هاضمه اشتباه گرفته میشود همانطور که در شکل بالا مشاهده میکنید (علامت پیکان را ببینید) قسمت(اس.تی)فرو رفته است اما در حالت طبیعی باید صاف باشد.
حمله قلبی جدی
در نوار قلب قسمت موج (اس.تی) بالا رفته است و نشانه حمله قلبی جدی است در اصطلاحات پزشکی آنرا “STEMI”مینامند که نیاز به رسیدگی فوری دارد به طور کلی قسمت (اس.تی) صاف است.
فیبریلاسیون دهلیزی
فیبریلاسیون دهلیزی حالتی است که وقتی دهلیزها و بطنها هماهنگی حرکتی ندارند منجر به ضربان سریع قلب ضعف و تنگی نفس میشود در نوار قلب با خط اصلی پرش نشان داده و موج “پی ” نیز ناپدید میشود.
