آنوریسم قلبی زمانی رخ می دهد که قسمتی از آئورت یا همان سرخرگ اصلی بدن، حجیم شود. آئورت، خون و مواد مغذی (سوخت) را از قلب (موتور بدن) به بقیه قسمت های بدن حمل می کند. در آنوریسم، آئورت می تواند مثل بادکنک کشیده و ضعیف شود و در نهایت بترکد. اگر آئورت بترکد، ممکن است خونریزی داخلی جدی ایجاد کند که منجر به مرگ شود.
آئورت از نظر ظاهری شبیه یک عصا است. بخش اول آن آئورت بالا رو است. بخش دوم قوس است. بخش سوم هم آئورت پایین رو می باشد. آنوریسم در هر بخشی از آئورت می تواند رخ دهد. وقتی در قسمت شکمی رخ دهد – که یکی از متداول ترین مناطق است – به آن آنوریسم قلبی شکمی گویند. وقتی در قسمت بالایی بدن رخ دهد، به نام آنوریسم قلبی گردنی شناخته می شود.
در اینجا، دلایل، نشانه ها و درمان آنوریسم قلبی مطالعه می کنید.
دلایل آنوریسم قلبی
دیواره آئورت طبیعی مثل بادکنک کشیده می شود و بسته به جریان خون می تواند منقبض و منبسط شود. دیواره آئورت شما به علت سفت شدن شریان ها (تصلب شراین) که اغلب به خاطر فشار خون بالا، کلسترل یا بالا رفتن سن رخ می دهد، می تواند سفت شود. این شرایط می تواند دیواره آئورت را ضعیف کند و در آن نیز ورم ایجاد کند.
دلایل غیرمعمول تر آنوریسم قلبی شامل:
- افرادی که به طور ارثی مشکلاتی در ساختار دیواره آئورت دارند (مثلا سندرم مارفان، یا دیگر بیماری های غیر معمول)
- کسانی که یک دریچه دولتی آئورت دارند (به جای سه دریچه طبیعی این افراد دو دریچه دارند).
- سیفلیس
- سندرم ترنر (بیماری ژنتیکی است)
- التهاب دیواره آئورت (آرتریت قلبی)
- پارگی شریان
- ضربه شدید، مانند ضربه شدید به قفسه سینه که آئورت را تخریب کند.
علائم و نشانه ها
بیشتر مبتلایان به آنوریسم قلبی هیچ علائمی ندارند و یا آنوریسم قلبی را احساس نمی کنند. معمولا، آنوریسم وقتی تشخیص داده می شود که تست ها یا معایناتی، مانند CT اسکن یا اکوکاردیوگرافی، به دلایل دیگری انجام شوند.
برای مثال، اگر در معاینه صدای ویز ویز آرامی شنیده شد، برای تشخیص دلیل این صدا، پزشک ممکن است اکوکاردیوگرافی را تجویز کند و آنورسیم آئورت بالا رونده گردنی را تشخیص دهد و همچنین مبتلایان به آنوریسم قلبی ممکن است علائمی از نارسایی احتقانی قلبی را نشان بدهند.
در موارد نادر، بیماران علائمی را بیان می کنند، مشکلات اغلب مربوط به آنوریسم می باشند که فشاری را روی قسمتی به وجود می آورد:
- فشار روی نای که باعث مشکل در تنفس، سرفه همراه با خس خس یا ذات الریه مکرر می شود
- فشار روی عصب تار صوتی (عصب حنجره) که باعث صدای خشن مری و مشکل در بلع می شود.
شاید علائم هر چند وقت یک بار اتفاق بیوفتد یا مداوم باشد. درد شکم، قفسه سینه یا کمر زیاد متداول نیست اما می تواند نشانه شرایط اضطراری باشد. نتیجه ترسناک این وضع پارگی یا ترکیدگی در دیواره آئورت است که می تواند باعث درد شدید، خونریزی و مرگ فوری شود.
در صورت ایجاد لخته به علت جریان خون غیرطبیعی در برآمدگی آنوریسم، مشکلات دیگری نیز ممکن است به وجود بیاید. این لخته ها احتمالا کنده شده و به سمت مغز (باعث سکته شوند) یا اندام های دیگر در شکم، دست ها و یا پاها بروند.
چه چیزی خطر آنوریسم را افزایش می دهد؟
چند عامل خطر ابتلا به آنورسیم قلبی یا شریانی، پارگی و ترکیدگی را افزایش می دهد:
- فشار خون بالا: فشار خون نیرویی را روی دیواره آئورت ایجاد می کند.
- سیگار کشیدن: استفاده از تنباکو به بالا رفتن خطر ایجاد آنوریسم ربط دارد.
- پیشینه خانوادگی: اگر هر کدام از اقوام درجه یک شما (مادر، پدر، خواهر، برادر یا فرزند) سابقه آنوریسم دارد، شما هم شانس بالایی برای داشتن این بیماری دارید.
اگر مبتلا به آنوریسم قلبی هستید، عوامل متعددی خطر ترکیدن یا پارگی شریان را افزایش می دهد؛ که شامل اندازه، نوع و دلیل کلی آنوریسم و همچنین فشار خون بالا می باشد.
اندازه آنوریسم بهترین راه پیش بینی خطر می باشد. آنوریسم وسیع تر احتمال بیشتری برای ترکیدن یا پارگی دارد. حتی اندازه آنوریسم نسبت به اندازه بیمار ممکن است معیار مفید تری باشد. پس در آنوریسم هایی با سایز یکسان، نسبت به بیمار بزرگتر، بیمار کوچکتر شانس بیشتری برای پارگی یا ترکیدن دارد. انواع خاصی از آنوریسم بسته به دلیل، شکل، اندازه و خود بیمار، خطر ترکیدگی را می تواند افزایش دهد.
علت آنوریسم نقش مهمی در خطرناک بودن بیماری دارد. آنوریسم هایی که به علت بیماری ژنتیکی ایجاد می گردند، مانند سندرم مارفان یا اهلرز دانلوس احتمال بیشتری وجود دارند که به خاطر ضعف دیواره آئورت بترکند. در این بیماران، اغلب زمانی که اندازه آنوریسم کوچکتر است، جراحی توصیه می شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنید
اگر آنوریسم دارید، ممکن است علائمی مانند سکته قلبی یا حمله قلبی را داشته باشید. رایج ترین علامت درد می باشد. اگر می دانید که آنوریسم قلبی دارید، یا اگر سابقه خانوادگی آنوریسم قلبی دارید، در صورت که درد مستمر، شدید یا متفاوت از دردهای دیگری که تا بحال داشتید در شکم، قفسه سینه، یا کمر حس کردید، باید با 115 یا پزشک تماس بگیرید.
درد اغلب به معنای پارگی و جا به جا شدن می باشد و یعنی درد از سینه به بخش میانی بدن منتقل می شود. علاوه بر این، بیهوشی ناگهانی یا مشکل در تنفس دیگر علائم مکرری است که ممکن است با آنورسیم مرتبط باشد.
مبتلایان به آنوریسمی که در خمیدگی یا قسمت پایین رونده آئورت مشکل دارند احتمالا تجربه خشن شدن صدا را بیشتر داشته باشند یا مشکل در بلع پیدا کنند، زیرا بیشتر شدن آنوریسم روی عصب تارهای صوتی یا نای فشار می آورد. اگر هر کدام از این علائم را داشتید، باید به پزشک مراجعه کنید.
آزمایشات و معاینات
چه معاینات یا آزمایشاتی برای تشخیص آنوریسم قلبی نیاز است؟ پزشک یک بار معاینه غربالگری شکم، سونوگرافی شکمی را در برخی بیماران توصیه می کند. این آزمایش برای آقایان بالاتر از 65 سال و بانوان بالاتر از 75 سال که سابقه استعمال دخانیات داشته اند، می باشد.
ولی برای عموم هیچ الزامی به انجام آزمایشات آنوریسم قلبی گردنی نمی باشد. اگر اقوام درجه یکی دارید که مبتلا به آنوریسم قلبی بوده، شما هم باید با پزشک در مورد اینکه آیا نیاز به غربالگری دارید یا خیر صحبت کنید.
اگر علائمی مانند ناراحتی شدید در شکم و قفسه سینه دارید، باید سریعا به بیمارستان مراجعه کنید. متخصص مراقبت های بهداشتی احتمالا آزمایشات اولیه زیر را انجام بدهد:
- ارزیابی فشار خون
- شندین صدای قلب شما
- عکس اشعه ایکس از قفسه سینه
- الکتروکاردیوگرام (ECG)
این آزمایشات تقریبا همیشه انجام می شوند، اما برای تشخیص کامل آنوریسم قلبی یا پارگی کافی نیستند.
- معمول ترین تست اضطراری برای آنوریسم قلبی شامل CT اسکن یا توموگرافی کامپیوتری قفسه سینه و احتمالا بسته به مورد، شکم و لگن می شود. CT اسکن روشی بی خطر در نظر گرفته می شود و در کل شامل مقدار بسیار کمی اشعه ایکس می باشد و همچنین تصویربرداری کنشگر کانتراست را از رگ های بیمار به متخصص می دهد.
- آزمایش دیگری که ممکن است نیاز باشد اکوکاردیوگرام حفره قفسه سینه (TTE) می باشد که سونوگرافی روی قفسه سینه قرار می گیرد، همانند سونوگرافی نوزاد تا قلب دیده شود. TTE آنوریسم قلبی را در آئورت شکمی و ابتدای آئورت گردنی می تواند تشخیص بدهد. با این وجود، احتمالا قادر به دیدن بخش های مهم انحنای آئورت و قسمت های بیشتر آئورت گردنی نباشد.
- TTE محدودتر از CT اسکن است. ولی TTE مشکلات مربوط به آنوریسم پارگی شامل مشکلات دریچه های آئورت، یا حمله قلبی ناشی از پارگی رگ های خونی مهم یا از دست دادن خون را می تواند تشخیص دهد.
- تست دیگری که احتمالا انجام بدهید اکوکاردیوگرام قلب از راه مری (TEE) می باشد. این آزمایش به خوبی CT اسکن کل آئورت را می تواند بررسی کند؛ اما TTE احتمال دارد که بخش های مهمی از آئورت را بررسی نکند و همچنین در این تست نیاز است که بیمار آرام بخش استفاده کند که ممکن است باعث افت فشار خون بیمار بشود که خوشایند نمی باشد. با این حال، TEE برای بیماران خاصی مانند آنهایی که دستگاه تنفسی استفاده می کنند یا در بخش مراقبت های ویژه هستند مناسب است.
- در آخر، احتمالا عکسبرداری مغناطیسی رزونانسی (MRI) انجام شود. برای بیماران مبتلا به آنوریسم مداوم و همیشگی احتمالا MRI مفید باشد ولی MRI معمولا برای موارد اضطراری استفاده نمی شود.
درمان
اگر مبتلا به آنوریسم قلبی هستید، درمان بیماری بستگی به موقعیت، اندازه، دلیل آنوریسم و سرعت رشد آن دارد و ممکن است شامل نظارت دقیق، جراحی، داروها و اصلاح سبک زندگی شود. اگر پزشک شما نظارت بر رشد آنوریسم را توصیه کند، بخش زندگی با آنوریسم قلبی را برای آموزش بیشتر مطالعه کنید.
در برخی موارد، آئورت نیاز به اصلاح دارد. بسته به بخشی که نیاز به اصلاح دارد، ممکن است از راه های زیر انجام شود:
- جراحی باز: اصلاح آئورت با جراحی شامل باز کردن قفسه سینه و معمولا از طریق جناق سینه (که استرنوتومی نامیده می شود) می شود. آئورت منبع خون برای قلب می باشد، بنابراین برای جراحی نیاز است که قلب از کار بیوفتد و با استفاده از دستگاه بای پس قلبی ریوی محافظت بشود. اگر بخشی که نیاز به جراحی دارد آئورت بالا رونده باشد، جراحی باز تنها گزینه خواهد بود. وسعت ناحیه تحت درمان روی رویکرد جراحی تاثیر دارد. دو رویکرد اصلی، جایگزینی آئورت بالا روند یا نیم قوس می باشند.
- روشی به نام استنت گذاری: در این روش، استنت کمکی فلزی را از راه رگ خونی و بدون جراحی وارد می کنند. استنت گذاری اغلب برای آئورت شکمی و پایین رونده می تواند انجام شود. ساختار آئورت بالارونده استفاده از استنت را دشوار می سازد.
زندگی با آنوریسم قلبی
وقتی که آنوریسم قلبی به وجود می آید، خطر پیشرفت آن نیز وجود دارد. اگر برای شما آنوریسم قلبی تشخیص داده شد، پزشک به صورت مرتب آزمایشات عکس برداری را برای مطمئن شدن از اینکه آنوریسم خیلی سریع رشد نمی کند، از شما می خواهد. در مورد شما پیگیری این بررسی های سلامتی بسیار مهم است.
می توانید با توجه دقیق به دیگر مشکلات سلامتی و داشتن سبک زندگی سالم، به آهسته کردن سرعت رشد آنوریسم و جلوگیری از عوارض آن کمک کنید.
می توانید کارهایی برای این منظور انجام دهید:
- داشتن رژیم غذایی سالم. رژیم غذایی سالم، روش خوبی برای جلوگیری از بیماری قلبی مانند آنوریسم قلبی ناشی از تجمع پلاک ها (کلسترول و رسوبات چربی) می باشد. این رژیم شامل: سه وعده سبزیجات و دو وعده میوه در روز، دو وعده ماهی با امگا 3 بالا در هفته، چهار کف دست گردو و بادام در هفته، استفاده از روغن های سالم مثل کانولا و زیتون و خوردن غلات کامل به جای غلات تصویه شده است.
- فعال باشید و وزن مناسب داشته باشید. از نظر جسمانی فعال باشید و وزن سالم بدنی خود را حفظ کنید. انجمن قلب امریکا 40 دقیقه ورزش هوازی متوسط تا سخت را سه تا چهار بار در هفته توصیه می کند. وزن مناسب بر اساس شاخص توده بدنی (BMI) می باشد. مقدار عددی وزن با قد شما در ارتباط می باشد. عدد BMI بین 18.5 تا 24.5 نشان دهنده وزن نرمال می باشد.
- استعمال دخانیات را متوقف کنید. اگر از تنباکو استفاده می کنید، لطفا با یک متخصص در مورد روش های ترک آن مشورت کنید. استفاده از محصولات دارای تنباکو فشار خون را بالا می برد و به ایجاد پلاک در رگ های خونی کمک می کند. در حال حاضر حمایت ها و حتی برنامه های زیادی در دسترس هستند که به شما برای ترک کردن کمک می کنند.
- کنترل دیابت. اگر مطمئن نیستد که دیابت دارید، به یک متخصص برای تشخیص مراجعه کنید و اگر مبتلا به دیابت هستید، کنترل قند خون بسیار مهم است. در گذر زمان، قند خون بالا داخل رگ های خونی را تخریب می کند و منجر به تصلب شراین می شود.
- چربی خون بالا را کنترل کنید. با پزشک خود در مورد اینکه آیا به پنل لیپیدی، تست خونی که سطح کلسترول شما را چک می کند، نیاز دارید یا خیر مشورت کنید.
اگر علی رغم داشتن رژیم غذایی سالم و ورزش منظم هنوز به سطح کلسترول مورد نظر نرسیدید، ممکن است پزشک داروی کاهش دهنده چربی مانند استاتین ها را تجویز کند.
- فشار خون خود را کنترل کنید.
