تست ورزش: کاربردها، پروسه، نتیجه و عوارض

تست ورزش نشان دهنده عملکرد قلبتان در طول فعالیت های فیزیکی است. با توجه به پمپاژ سخت تر و سریعتر قلبتان در طول فعالیت، تست ورزش می تواند مشکلات جریان خون در قلبتان را آشکار کند.

تست ورزش معمولا شامل راه رفتن روی تردمیل یا استفاده از دوچرخه ثابت است که در این فرایند ضربان قلب، فشار خون و تنفستان مورد بررسی قرار می گیرد. و یا اینکه دارویی دریافت می کنید که آثار تست ورزش را در بدنتان شبیه سازی کند.

تست ورزش چیست؟

شما در تست ورزش بر روی یک تردمیل راه می روید که باعث می شود ضربان قلبتان به شدت بالا برود. یک دستگاه ثبت ضربان قلب، وظیفه ثبت و نمایش ضربان قلب را بر عهده دارد. متخصص قلب همچنین فشار خونتان را اندازه می گیرد و اینکه علائمی مانند درد سینه یا خستگی داشته باشید را معاینه و بررسی می کند.

هدف انجام تست ورزش

از تست ورزش برای ارزیابی وضعیت سیستم قلبی-عروقیتان استفاده می شود که شامل قلب و عروق خونی است. این کار با مقایسه گردش جریان خون در حالت استراحت با همین پارامترها در حالت فشار حداکثری انجام می شود. در حالی که اهداف اصلی تست ورزش، تشخیص موارد غیرعادی و بیماری عروق کرونری است، از آن برای بررسی وضعیت سلامت بیمار دچار بیماری های قلبی دیگر نیز می توان استفاده کرد.

اهداف انجام تست ورزش

بیماری عروق کرونری در نتیجه سخت شدن و ضخیم شدن دیواره عروق کرونری (عروق تغذیه کننده قلب) و انباشت پلاک درون آن ایجاد می شود، این حالت را تصلب شرایین می نامند. این انسداد در طول زمان می تواند مانع از گردش جریان خون و نهایتا منجر به حمله قلبی یا سکته مغزی شود.

چالشی که در بیماری عروق کرونری با آن روبرو می شویم آن است که در حالت انسداد جزئی، هنوز خون زیادی در حالت استراحت به قلب می رسد. تنها در حالتی که قلب تحت فشار قرار می گیرد، آثار انسداد بروز نموده و احساس می شود.

تست ورزش شامل مولفه های مختلفی است که می تواند به روش های مختلفی به آشکار شدن انسداد عروق کمک کند:

• بررسی سطح اکسیژن خون: وقتی گردش جریان خون با اشکال مواجه می شود (حالتی که به آن کم خونی موضعی یا ایسکمی می گویند)، مقدار اکسیژن ارسالی به قلب و حمل شده از ریه ها کاهش می یابد.
• بررسی فشار خون و ضربان قلب: وقتی جریان خون به صورت جزئی توسط پلاک های ایجاد شده با مشکل مواجه شود، قلب باید برای پمپاژ خون در عروق نازک فشار بیشتری به خود وارد کند.
• ثبت ضربان قلب به وسیله دستگاه (ECG): این آثار نه تنها ضربان قلب را متاثر می کند بلکه می تواند آریتمی قلبی به همراه داشته باشد. این تغییرات می تواند از نشانه های بیماری عروق کرونری باشد و با استفاده از ECG یا اکوکاردیوگرافی مشخص شوند.

تست ورزش علاوه بر تشخیص بیماری عروق کرونری، معمولا می تواند شدت گرفتگی عروق (که تحت عنوان ارزیابی ظرفیت عملکردی از آن یاد می شود) را نیز برای متخصص قلب مشخص کند. برای مثال اگر نشانه های ایسکمی در شدت پایین تست ورزش بروز کند، احتمالا گرفتی عروق شدید است و به درمان تهاجمی نیاز خواهد داشت. اما بروز نشانه های ایسکمی در سطوح بالاتر تست ورزش معمولا شدت کمتر گرفتگی عروق را نشان می دهد و رویکرد درمانی مورد نیاز را تغییر خواهد داد.

تست ورزش دوره ای می تواند برای معاینه پیشرفت نارسایی احتقانی قلب یا به طور خلاصه نارسایی قلبی (حالتی که قلب به اندازه ای که باید، خون پمپاژ نمی کند) یا ارزیابی میزان ریکاوری شما از یک حمله قلبی مورد استفاده قرار گیرد.

آماده سازی برای تست ورزش

متخصص قلب شما در کرج به شما نحوه آماده سازی برای تست ورزش را خواهد گفت.

خوردن و نوشیدن

لازم است تا از خوردن و نوشیدن هر چیز کافئین دار از 24 ساعت قبل از انجام تست ورزش خودداری کنید. این شامل قهوه، چای، نوشیدنی های انرژی زا، شکلات و شکلات های انرژی زای به خصوص می شود.

در چهار ساعت قبل از انجام تست ورزش فقط باید آب ساده خورد. اگر دیابت دارید یا دارویی به همراه غذا برای بیماری خاصی مصرف می کنید (مانند دارویی خاص برای HIV)، شاید بهتر باشد که برنامه تست ورزش را برای زمان دیگری از روز برنامه ریزی کنید که هم دارویتان را مصرف کنید و هم محدودیت 4 ساعته را رعایت کنید. حتما چنین شرایطی را با پزشکتان مطرح کنید.

لباس و موارد شخصی در حین تست ورزش

لباس و کفش راحت و مناسب تست ورزش را بپوشید یا به همراه داشته باشید.

زمان بندی

وقتی در حال برنامه ریزی انجام تست ورزش قلب هستید، آماده باشید که کمتر از 90 دقیقه در آن روز را نمی توانید در نظر بگیرید. اگرچه خود تست ورزش بین 10 تا 20 دقیقه طول می کشد، اما جلسه تست ورزش نیازمند آماده سازی و زمانی بعد از آن برای خنک کردن است. همچنین ممکن است تاخیری در برنامه رخ دهد. سعی کنید سی دقیقه قبل از شروع تست ورزش به محل ملاقات برسید تا بتوانید وارد شوید، آرام شوید و عجله نداشته باشید.

مصرف دارو قبل از تست ورزش

وقتی در حال برنامه ریزی برای انجام تست ورزش در کرج هستید، به متخصص قلبتان درباره هر دارویی که مصرف می کنید، حال می خواهد داروی تجویز شده، بدون نسخه، هومئوپاتی یا مکمل های غذایی باشد، بگویید. در برخی موارد، داروها می تواند در دقت تست تداخل ایجاد کنند.

این موارد شامل هر گونه دارویی شامل کافئین است که می تواند ضربان قلب و فشار خونتان را افزایش دهد. از انواع مثال آن می توان به قرص های کاهش وزن، قرص های افزایش هشیاری مانند No-Doz و ویوارین و قرص های مسکن حاوی کافئین مانند آناسین یا اکسدرین اشاره کرد.

داروهای بیماری مزمن قلب و داروهای نیترات دار که برای درمان آنژین استفاده می شود نیز قبل از انجام تست ورزش باید متوقف شود (با در ذهن داشتن این موضوع، مصرف هیچ دارویی را بدون دستور مستقیم متخصص قلب متوقف نکنید).

اگر برای کنترل سطح قند خون از انسولین استفاده می کنید، از متخصص قلبتان راجع به دوز مصرفی در روز قبل از انجام تست ورزش سوال کنید. معمولا لازم است تا دوز مصرفی انسولین قبل از انجام تست ورزش را کاهش داد و داروهای خوراکی را نیز تا تکمیل تست ورزش به تاخیر انداخت.

از سوی دیگر اگر از اسپری آسم استفاده می کنید، حتما آن را در جلسه تست ورزش به همراه داشته باشید. اگر از دستگاه کنترل قند نیز استفاده می کنید، آن را نیز همراه خود بیاورید تا بعد از انجام تست ورزش، سطح قند خونتان را بررسی کنید.

در حین انجام تست ورزش

در روز تست ورزشتان، پس از ورود و تایید اطلاعات بیمه، ممکن است از شما خواسته شود تا اطلاعاتی برای زمان بروز حادثه را اختیار افراد قرار دهید و برگه رفع مسئولیت و آگاهی داشتن از خطرات و اهداف تست ورزش را امضا کنید.

سپس به اتاق انجام تست ورزش برده خواهید شد. خود تست ورزش توسط یک تکنسین آزمایشگاهی یا کارشناس مراقبت های بهداشتی انجام می شود.

پیش از انجام تست ورزش

لازم است پیش از شروع تست ورزش پیراهنتان را در بیاورید تا 10 الکترود دستگاه ECG به سینه شما چسبانده شود. اگر سینه شما مو داشته باشد، ممکن است بخشی از آن تراشیده شود. وقتی الکترودها به درستی چسبانده شدند، ممکن است یک گان به شما داده شود تا آن را بپوشید.

سپس یک کاف اندازه گیری فشار خون به دور بازوی شما بسته خواهد شد و در همین حین یک سنسور شبیه گیره ی پارچه ای نیز به دور انگشتتان بسته می‌شود تا شما را به دستگاه ثبت سطح اکسیژن خون و ضربان قلب متصل کند.

پیش از شروع بخش ورزشی تست ورزش، تکنسین اطلاعات ECG، ضربان، فشار خون و سطح اکسیژن در حالت استراحت را ثبت می‌کند. این اطلاعات به عنوان مبنای اطلاعاتی که مابقی اطلاعات با آن مقایسه خواهند شد، در نظر گرفته می‌شود.

در طول انجام تست ورزش

پس از کسب نتایج حالت استراحت، بخش ورزشی تست آغاز می شود. تست ورزش درجه بندی می شود، به این معنی که شدت ورزش در هر سه دقیقه با بالا رفتن سرعت ماشین یا مقاومت (برای دوچرخه ثابت) و یا شیب دستگاه افزایش پیدا می کند.

ضربان، فشار خون، سطح اکسیژن خون در بازه های سه دقیقه ای ثبت می شود و ECG نیز به صورت همزمان هر نشانه ای که تجربه می کنید را ثبت می‌کند. دسته دستگاه را به محکمی نگیرید، چرا که این موضوع می تواند بر نتیجه اثر بگذارد.

در طول تست ورزش ممکن است به سختی نفس بکشید، عرق کنید و ضربان شدید قلب را داشته باشید، اما نباید دردی را حس کنید. اگر این طور بود، این موضوع را به تکنسین دستگاه اعلام کنید. دستگاه ECG در طول مدت زمان تست ورزش در حال ثبت تمامی اطلاعات است و تکنسین دستگاه در صورت رسیدن به ضربان حداکثری قلب یا بروز هر مشکل جدی، متوجه موضوع می‌شود.

بسته به هدف انجام تست ورزش، ممکن است به صورت تست ورزش ماکزیمم یا تست ورزش ساب ماکزیمم انجام شود. طبق تعریف:

• تست ورزش ماکزیمم: شامل افزایش شدت تست تا جایی است که دیگر نتوانید ادامه دهید، که این مسئله یا به دلیل عدم توانایی شما خواهد بود و یا الکتروکاردیوگرام یک مشکل قلبی را گزارش می کند. هدف از تست ورزش ماکزیمم، دستیابی به شواهدی از CAD است. این تست ورزش می تواند از شش تا پانزده دقیقه طول بکشد، که بسته به سطح آمادگی قلبی-عروقی گاهی نیز کمتر طول خواهد کشید.
• تست ورزش ساب ماکزیمم شامل ادامه تست ورزش تا جایی است که تنها به 85 درصد از حداکثر ضربان قلب خوب برسید. این تست عمدتا برای افرادی که در حال ریکاوری از حمله قلبی هستند انجام می شود و برای تعیین میزان ممکن و ایمن ورزش توسط فرد است. حداکثر زمان تست ورزش در این حالت، 27 دقیقه است. اکثر افراد به هشت تا ده دقیقه می رسند.

هر زمانی که با درد متوسط تا شدید در ناحیه سینه، تنگی نفس شدید، سرگیجه یا خستگی مواجه شدید، می توانید تست را متوقف کنید. به طور مشابه، تست ورزش با نمایش علائمی از آریتمی قلبی یا افزایش و کاهش غیرمعمول فشار خون توسط ECG، می تواند پیش از موعد متوقف شود.

پس از انجام تست ورزش

ممکن است پس از توقف تست ورزش از شما خواسته شود تا لحظاتی را بایستید و سپس مدتی را همانطور که ابزار به سینه شما چسبیده در جای خود دراز بکشید. با بازگشت ضربان قلب و تنفستان به حالت معمول، پزشکتان می تواند هر گونه مشکلی را معاینه کند.

بعد از کامل شدن تست ورزشتان می توانید به فعالیت های معمول خود بازگردید، مگر آنکه با دستور دیگری از سوی پزشکتان مواجه شوید.

نتایج تست ورزش

اگر اطلاعات جمع آوری شده در طول تست ورزش نشان دهنده عملکرد طبیعی قلبتان باشد، دیگر نیازی به آزمایشات بیشتر ندارید.

با این حال اگر نتایج تست ورزش طبیعی بود و علائمتان بدتر شد، ممکن است پزشکتان دستور به انجام تست ورزش هسته ای یا تست ورزش دیگری دهد که شامل ثبت نتایج تست قبل و بعد از ورزش یا مصرف دارویی برای افزایش جریان خون به قلبتان شود. این آزمایشات دقیق تر هستند و اطلاعات بیشتری درباره عملکرد قلب می دهند، اما هزینه بیشتری نیز دارند.

اگر نتایج تست ورزش نشان دهنده وجود بیماری عروق کرونری یا وجود آریتمی قلبی باشد، متخصص قلب از این اطلاعات برای تشکیل یک برنامه درمانی استفاده خواهد کرد. شاید به آزمایشات بیشتری مانند آنژیوی عروق کرونری نیاز داشته باشید.

اگر تست ورزش را برای کمک به تعیین روش درمانی مشکل قلبیتان انجام دادید، پزشکتان از نتایج آن برای برنامه ریزی و یا تغییر روش درمانتان استفاده خواهد کرد.

خطرات تست ورزش

به طور کلی تست ورزش ایمن است. بروز مشکلات به ندرت رخ می دهد. از مشکلات احتمالی یک تست ورزش می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فشار خون پایین: ممکن است فشار خونتان بلافاصله بعد از تست ورزش افت کند و منجر به احساس سرگیجه یا غش شود. این مشکل باید با توقف ورزش از بین برود.
• آریتمی قلبی: آریتمی ایجاد شده در حین تست ورزش باید کمی بعد از توقف ورزش از میان برود.
• حمله قلبی (آنفارکتوس میوکاردیال): اگرچه به ندرت چنین مشکلی پیش می آید، اما احتمال بروز سکته قلبی در اثر تست ورزش وجود دارد.

سوالات متداول

راه رفتن روی تردمیل در تست ورزش چقدر طول می کشد؟

برای تشخیص وضعیت سلامت قلب در تست ورزش، حداقل به شش دقیقه نیاز است. عمدتا میانگین بیماران بین شش تا دوازده دقیقه (بسته به وضعیت تناسب اندام) است.

چرا برای تست ورزش، از تردمیل بیشتر از دوچرخه ثابت استفاده می شود؟

اصولا بخش بیشتری از مردم، بیشتر از آنکه بتوانند دوچرخه بزنند، می توانند پیاده روی کنند. اگرچه دوچرخه زدن شاید ساده تر به نظر بیایید، اما نیازمند استفاده از ماهیچه های بزرگتر و قوی تر پا است و بنابراین خیلی از بیماران خیلی سریعتر و زودتر از حالتی که روی تردمیل پیاده روی می کنند، خسته می شوند.

آیا لازم است در تست ورزش بدویم؟

خیر. دستورالعمل های فعالیت روی تردمیل در تست ورزش بنا به تناسب اندام شما تعیین می شود. تست ورزش قبل از آنکه به پیاده روی سریع روی شیب برسد، با پیاده روی آهسته آغاز می شود. بیمارانی که تناسب اندام داشته باشند و فعال باشند، ممکن است در یک یا دو دقیقه پایانی تست ورزش و برای رسیدن به ضربان قلب مطلوب، لازم باشد بدوند.

چرا نمی توانم بعد از تست ورزش دوبوتامین رانندگی کنم؟

دوبوتامین (اکوکاردیوگرافی با استفاده از تزریق ماده شیمیایی و شبیه سازی تست ورزش) می تواند به شکل های مختلفی مردم را متاثر کند و گاهی می تواند به شما احساس خستگی و از کار افتادگی دهد. در حالی که اثر دارو بسیار کوتاه است و اثرات جانبی آن نیز خیلی خفیف و نادر است، توصیه می شود که روش جایگزینی برای برگشتن به خانه در نظر بگیرید.

چرا باید برای تست ورزش ناشتا باشم؟

از آنجایی که می خواهید تست ورزش را انجام دهید، لازم است که این کار را با معده خالی انجام دهید. بسته به سطح فشاری که لازم است تا تحت آن قرار بگیرید، ناشتا بودن باعث می شود که از بروز حالت تهوع در زمان انجام تست ورزش جلوگیری شود. به علاوه در موارد نادری که لازم به بررسی تاثیر مصرف دارویی به خصوص بود، ناشتا بودن به متخصص قلب کمک می کند که هر درمانی که نیاز است را در دستور کار قرار دهد.