بالا رفتن ناگهانی فشار خون به علت استرس، تحرک، عوارض دارویی و …

بالا رفتن شدید فشار خون علامتی عادی نیست. بسیاری از موارد سکته مغزی و مرگ به دلیل بالا رفتن ناگهانی فشار خون گزارش شده‌اند. بروز چنین علائمی در افرادی که در طول زندگی خود دارای فشار خون نرمال (فشار خون نرمال) بوده‌اند احتمال کمتری دارد. افزایش غیرقابل پیش‌بینی فشار خون نشان‌دهنده‌ی بیماری قلبی زمینه‌ای، انسداد شریان یا حتی استرس روانی است. در هر صورت عوارض بعدی می‌توانند مخرب باشند. به همین دلیل توصیه می‌شود بلافاصله با پزشک مشورت کنید.

علت بالا رفتن ناگهانی فشار خون

به یاد داشته باشید که سه عامل در کنترل فشار خون در هر زمان دخیل هستند:

• نیرو و میزان انقباض قلب.
• قطر رگ‌های خونی در سراسر بدن.
• حجم و حتی ویسکوزیته (غلظت) خون.

علاوه بر سه عامل اصلی فوق فشار خون تحت تأثیر هورمون‌ها، الکترولیت‌ها و ایمپالس‌های عصبی نیز قرار می‌گیرد. در مجموع فعالیت همه این عوامل تعیین‌کننده‎‌ی فشار خون است. سیستم فشار خون پیچیده است و بدن باید تغییرات را در نظر بگیرد تا به بهترین شکل کار کند. فشار خون هنگام نشستن، ایستادن یا استراحت تغییر می‌کند. هنگام خوابی راحت نیز فشار خون کاهش می‌یابد. فشار خون در هوای گرم یا سرد می‌تواند نوسان داشته باشد.

در ادامه شش دلیل رایج برای بالا رفتن ناگهانی فشار خون ذکر شده‌اند:

فعالیت بدنی 

پیاده‌روی سریع، دویدن در سطحی صاف یا ناهموار، چند دور شنا و حتی رقصی پرانرژی می‌توانند باعث بالا رفتن ناگهانی فشار خون شوند. هنگامی که شما از لحاظ جسمی فعال هستید، نیاز بدن به اکسیژن افزایش می‌یابد. این امر با تنفس سریع‌تر کاملاً مشهود است. اگرچه ممکن است متوجه این موضوع نباشید اما قلب و فشار خون شما نیز باید براساس فعالیت تغییر کند. ضربان قلب شدیدتر و سریع‌تر می‌شود تا خون حاوی اکسیژن را در سراسر سیستم بدنی به جریان درآورد. این روند باعث افزایش متوسط فشار خون می‌شود. اگر بدن متناسبی داشته باشید این تغییر خیلی شدید نخواهد بود. در حقیقت، فشار خون شما نباید از محدوده طبیعی فراتر رود مگر اینکه در کنترل فشارخون مشکلی داشته باشید.

استرس

استرس در هر شکلی می‌تواند فشار خون شما را تغییر دهد. اما این استرس روانی است که اغلب علت اصلی افزایش فشار خون است. زمانی که مضطرب، ترسیده یا عصبانی هستید، فشار خون تقریباً بلافاصله افزایش می‌یابد. افزایش فشار خون ناشی از استرس به دلیل ترکیبی از ایمپالس‌های عصبی از مغز به قلب و تأثیر هورمون‌های استرس در گردش خون است. در صورت بالا رفتن ناگهانی فشار خون باید سعی کنید آرام شوید و هنگامی که احساس آرامش بیشتری کردید مجدداً فشار خون خود را بررسی کنید. انجام مواردی از قبیل چند نفس عمیق، نشستن با آرامش و تمرکز بر افکار مثبت می‌توانند برای بازگرداندن فشار خون به سطح طبیعی کافی باشند. استرس روانی طولانی مدت مانند نگرانی در مورد مخارج و هزینه‌ها و روابط می‌تواند باعث بروز فشار خون مزمن شود، اما استرس حاد معمولاً فشار خون را به طور لحظه‌ای تغییر می‌دهد.

کشیدن سیگار 

نیکوتین یکی از موادی است که بسیار استفاده می‌شود و می‌تواند فشار خون را تقریباً بلافاصله افزایش دهد. هنگامی که سیگار می‌کشید، نیکوتین و تعدادی دیگر از مواد شیمیایی وارد جریان خون می‌شوند، بر اندام‌های مختلف تأثیر می‌گذارند و سطح اکسیژن خون را کاهش می‌دهند. این روند باعث می‌شود ضربان قلب سریع‌تر و شدیدتر و عروق خونی منقبض شوند. پس از آن فشار خون برای مدت کوتاهی از 20 دقیقه تا یک یا دو ساعت افزایش می‌یابد. اگرچه فشار خون بالا در نهایت به حالت عادی برمی گردد، اما مصرف یک سیگار دیگر موجب تکرار کل این روند خواهد شد. در طولانی مدت، بدن فرد سیگاری گلبول‌های قرمز بیشتری تولید و تغییرات دیگری را ایجاد می‌کند که در نهایت به فشار خون مزمن منجر خواهند شد.

داروهای خاص

شاید برای شما تعجب‌آور نباشد که برخی داروها دارای عوارض جانبی هستند. آیا تا به حال لیست بسیار طولانی که داروخانه به رسید شما ضمیمه کرده است را خوانده‌اید؟ این نکته تنها مربوط به داروهای تجویزی نیست بلکه برخی از داروهای بدون نسخه نیز می‌توانند باعث بالا رفتن ناگهانی فشار خون شوند.

علاوه بر این، برخی از داروها با داروهای دیگری که برای کاهش فشار خون تجویز می‌شوند تداخل ایجاد می‌کنند. تعدادی از داروهایی که می‌توانند باعث بالا رفتن ناگهانی فشار خون شوند عبارتند از:

• داروهایی که حاوی کافئین هستند: بسیاری از داروهای بدون نسخه و تجویزی حاوی کافئین هستند. در حالی که شواهد کافی برای اثبات نقش کافئین در بالا بردن فشار خون در طولانی مدت وجود ندارند، اما مصرف آن می‌تواند باعث افزایش موقت فشار خون شود.
• داروهای ضد درد: برخی از داروهای ضد درد و ضد التهاب می‌توانند باعث احتباس مایعات در بدن شوند. این روند باعث بالا رفتن فشار خون ناشی از مشکلات کلیوی می‌شود.
• داروهای ضد افسردگی: این داروها با تغییر واکنش بدن به مواد شیمیایی مغز عمل می‌کنند. داروهای ضد افسردگی شیمیایی می‌توانند باعث بالا بردن فشار خون شوند.
• داروهای سرماخوردگی: داروهای ضد احتقان رگ‌های خونی را منقبض می‌کنند. انقباض رگ‌های خونی می‌تواند باعث بالا بردن فشار خون شود. علاوه بر این، برخی از داروهای ضد احتقان می‌توانند تأثیر داروهای فشار خون را کاهش دهند.
• داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی: این داروها معمولاً برای افرادی تجویز می‌شوند که عمل جراحی پیوند اعضاء انجام داده‌اند. برخی از این داروها می‌توانند فشار خون را به دلیل تأثیرات بر کلیه‌ها افزایش دهند.
• محرک‌ها: محرک‌ها می‌توانند باعث ایجاد تپش قلب سریع شوند.
• قرص‌های ضد بارداری: قرص‌های ضد بارداری و وسایل ضد بارداری هورمونی حاوی هورمون‌هایی هستند که عروق خونی را منقبض می‌کنند و باعث بالا رفتن ناگهانی فشار خون می‌شوند.
• درمان‌های بیولوژیک: تعدادی از داروهای بیولوژیک سلول‌های خاصی را هدف قرار می‌دهند و برخی از سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با بیماری‌های خود ایمنی و سرطان استفاده می‌کنند. داروهای مهار کننده‌ی رگ‌زایی و برخی آنتی‌بادی‌های مونوکلونال می‌توانند فشار خون را افزایش دهند.

مصرف نمک

نمک یکی از عوامل اصلی بالا رفتن ناگهانی فشار خون است. نمک به سرعت در روده جذب می‌شود و فشار خون را در مدت زمان بسیار کوتاهی تغییر می‌دهد. برخلاف تصور عموم، نمک غذایی بر سر سفره بزرگترین مشکل محسوب نمی‌شود. غذاهای فرآوری‌شده که مصرف آن‌ها در رژیم غذایی مدرن متداول است سرشار از سدیم هستند که موجب بالا رفتن فشار خون می‌شوند. این تأثیر در افراد مبتلا به اختلالات کلیوی بیشتر قابل مشاهده است. بنابراین، مهم است که افراد مبتلا به فشار خون بالا و بیماری‌های کلیوی از رژیم غذایی کم سدیم استفاده کنند. این روند شامل اجتناب از مصرف غذاهای فرآوری‌شده و استفاده از مقادیر بسیار کم یا در حد صفر از نمک بر سر سفره در رژیم غذایی روزانه است.

آب و هوای سرد 

به طور کلی فشار خون در زمستان افزایش و در تابستان کاهش می‌یابد. این تغییر در فشارخون بسیار جزئی است اما با این وجود می‌تواند در افراد مبتلا به فشار خون قابل توجه باشد. سرما باعث انقباض رگ‌های خونی سطح بدن می‌شود. این بدان معناست که قلب به دلیل مقاومت عروقی که منقبض شده‌اند باید برای گردش خون بیشتر کار کند. اگر در محیطی با آب و هوای کنترل‌شده که در آن تهویه مطبوع روی درجه بالا تنظیم شده است قدم بگذارید یا وارد محیط بسیار سردی شوید، ممکن است بالا رفتن فشار خون را احساس کنید. افراد مسن نیز ممکن است تغییرات ناگهانی فشار خون را هنگام تغییر فشار اتمسفر قبل از نوسان ناگهانی آب و هوا تجربه کنند.

 فشار خون بالا مربوط به بارداری

در دوران بارداری بالا رفتن ناگهانی فشار خون ممکن است رخ دهد. انواع مختلفی از اختلالات ناشی از فشار خون بالا در دوران بارداری مانند پره اکلامپسی، زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و جدا شدن جفت وجود دارند. موارد زیر ممکن است باعث بالا رفتن ناگهانی فشار خون در دوران بارداری شوند:

• دیابت
• بیماری کلیوی
• لوپوس
• لقاح آزمایشگاهی
• سن
• حمل بیش از یک کودک
• چاقی

علائم بالا رفتن فشار خون ناگهانی

برای اینکه بتوانید در مواقع بالا رفتن فشار خون به سرعت عمل کنید، باید علائم آن را تشخیص دهید:

• سرگیجه
• بیماری
• استفراغ
• تنگی نفس
• خونریزی بینی
• تاری دید
• تعریق بیش از حد
• خواب‌آلودگی بیش از حد
• زنگ زدن در گوش‌ها
• مشکل در تنفس
• مشکل در تمرکز
• افزایش بسامد قلبی

در هنگام بالا رفتن فشار خون چه باید کرد؟

آرامش خود را حفظ کنید.

در هنگام بالا رفتن ناگهانی فشار خون جهت کاهش سریع آن بلافاصله اقدام نمائید. برای جلوگیری از بروز هرگونه عارضه‌ای که جان فرد را در معرض خطر قرار می‌دهد، مراحل زیر را انجام دهید:

• فشار خون فرد را جهت آگاهی از میزان آن اندازه‌گیری کنید. به خصوص، اگر بیمار فشار خون بالا داشته باشد.
• فرد را در موقعیت راحتی قرار دهید.
• اگر در مکان سردی هستید باید در صورت امکان فرد بیمار را به مکان گرمی منتقل کنید. دمای پایین فشار خون را افزایش می‌دهد.
• اگر هوا بسیار گرم است، باید سعی کنید فرد را به مکانی خنک منتقل کنید.
• سعی کنید استرس را کاهش و به فرد بیمار آرامش دهید. به این ترتیب، سطح فشار خون فرد به حالت عادی باز خواهد گشت.
• اگر بعد از این مراحل فشار خون کاهش نیافت بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. علاوه بر این، جدا از اقدامات خاص برای مقابله با بالا رفتن ناگهانی فشار خون لازم است که برای جلوگیری از وقوع مجدد آن درمان را آغاز کنید.

عادات زندگی سالم برای تنظیم فشار خون

آموختن نحوه‌ی مدیریت بهتر استرس نکته‌ای مهم محسوب می‌شود. تا آنجا که ممکن است از مواردی که باعث بروز استرس می‌شوند پرهیز نمائید. تمرینات ذهن آگاهی و مدیتیشن از بهترین اقدامات برای یادگیری نحوه‌ی ایجاد آرامش ذهن در شرایط مختلف و به طور کلی کاهش سطح تنش‌های احساسی هستند.

بدیهی است که ایجاد برخی تغییرات در رژیم غذایی ضروری خواهد بود. توصیه می‌شود مصرف غذاهای حاوی مقادیر بالای نمک را کاهش دهید و از مصرف غذاهای منجمد و فرآوری‌شده خودداری کنید. همچنین از اضافه کردن نمک به غذا پرهیز نمائید و در عوض سعی کنید که گیاهان یا ادویه‌جات دیگر را جایگزین نمک کنید.

تغییر در عادات غذایی در مدیریت بالا رفتن ناگهانی فشار خون عاملی تعیین‌کننده خواهد بود. اما همیشه باید از یک سبک زندگی سالم پیروی نمائید. به این ترتیب مجموع عوامل با یکدیگر می‌توانند رفاه و سلامت شما را تأمین کنند. به خاطر داشته باشید که هیچ عاملی به تنهایی قادر به «درمان» کامل فرد نیست.